Wis-dom of the crowds?

Afgelopen zaterdag stond in De Volkskrant een interview met Andrew Keen. Keen stelt dat 'internet een grenzeloos virtueel terrein is waar een verheerlijking van de amateur heerst. Dat we ons moeten hoeden voor de libertaire, anarchistische afwijzing van elke vorm van autoriteit en we moeten waken voor een wereld zonder experts en intellectuele orde, waarin 'de massa' mag bepalen wat waar is goed is en waarde heeft'.

Ik kan mezelf absoluut niet vinden in deze beschrijving van internet, maar het heeft me wel aan het denken gezet over de waarde van internet in het algemeen en web 2.0 in het bijzonder. Is het zo dat op internet verheerlijking van de amateur heerst?

Om te beginnen vind ik het opvallend dat in het artikel internet vooral neergezet wordt als een plek waar informatie te vinden is en veel minder als communicatiekanaal. Ik denk dat de communicatiemogelijkheden van internet ten minste van even groot belang zijn als de mogelijkheden om via internet informatie te verkrijgen.

Als ik kijk naar internet als informatievoorziening dan zie ik dat daar zeker een groot aantal amateurs aan de slag is. Daarbij gebruik ik het woord amateur zoals dat beschreven staat in de Van Dale: 'iemand die een ambacht, kunst of sport uit liefhebberij en niet beroepsmatig beoefent'. Maar als je iets niet beroepsmatig doet dan wil dat niet zeggen dat je er niets vanaf weet.

Keen noemt Wikipedia 'een riool waar iedereen met twee duimen en lagere-school-onderwijs alles mag plaatsen'. Dat is juist: iedereen mag op Wikipedia wat plaatsen. Maar er is wel degelijk controle op wat daar gebeurt. Binnen de Wikipedia-gemeenschap hebben sommige mensen meer rechten dan anderen. Bepaalde pagina's (waaronder die over Keen zelf) mogen slechts door een beperkt aantal mensen bewerkt worden. Deze hiërarchie is niet ontstaan op basis van diploma's of maatschappelijke/beroepsstatus van de deelnemers, maar op basis van hun prestaties binnen de Wikipedia-gemeenschap. Logisch: het gaat immers ook over het werk dat ze doen binnen Wikipedia en niet over het werk dat ze daarbuiten doen.

In het artikel zegt Keen 'de wijsheid van de meute vervangt de correspondent in Bagdad. Het is een diepe vijandigheid tegenover elke vorm van externe autoriteit. Maar je weet niet wie de massa vormt, ze is makkelijk te manipuleren en anoniem.'.
Keen snijdt daar m.i. twee verschillende zaken aan. Ik denk dat hij terecht constateert dat de ervaringsdeskundige een belangrijke rol heeft gekregen in de verslaggeving. Ik denk dat dat niet verkeerd is: het verhaal van de inwoner van Bagdad die slachtoffer is van een bombardement in zijn stad is anders dan dat van de journalist die is komen overvliegen naar Bagdad om verslag te doen. Beider verhalen hebben volgens mij een functie: ze vullen elkaar aan, het emotionele, subjectieve verhaal versus het rationele, objectieve verslag. Geen wisdom of crowds maar juist een meer compleet beeld van één gebeurtenis.

Met betrekking tot Wikipedia wordt wel gesproken van Wisdom of te crowds. Die term vind ik zelf volstrekt onjuist. Wikipedia is mijns inziens niet een naslagwerk met wijsheid, maar een verzameling feiten. De Wikipedia-gemeenschap steekt er veel energie in om de teksten zoveel mogelijk vrij te houden van meningen en waarden en uitsluitend feiten weer te geven. Over 'wijsheid' zegt Van Dale: 'het vermogen om verstandig te handelen'. Dat is dus veel meer dan een verzameling data bij elkaar. Lang geleden op de bibliotheekopleiding leerde ik onderscheid te maken tussen data en feiten, informatie en kennis. Data en feiten zijn de bouwstenen. Informatie ontstaat als aan data en feiten betekenis wordt gegeven. Kennis ten slotte is het product van de informatie, de ervaring, de vaardigheid en attitude waarover iemand op een bepaald moment beschikt. De kracht van Wikipedia zit 'm volgens mij juist daarin dat er niet geprobeerd wordt om wijsheid te verzamelen maar feiten. Waarbij je je vervolgens de vraag kunt stellen hoe belangrijk feiten zijn nu die zo makkelijk en bijna overal toegankelijk zijn.

Toch bestaat er volgens mij wel zoiets als 'the wisdom of crowds'. Ik denk namelijk dat die kan ontstaan omdat we op internet met elkaar onze feitenkennis kunnen delen. Via Wikipedia, maar ook via weblogs, wiki's enz. Via dat soort kanalen delen we weliswaar geen feiten maar het zijn platforms waarin we van elkaar kunnen leren. Soms omdat het je aan het denken zet, soms omdat je het eens bent met datgene wat je leest, soms omdat je het zo oneens bent met wat je leest dat het je ertoe aanzet om je eigen mening te formuleren. De verzameling feiten en meningen die te vinden zijn op internet stelt 'wijze' mensen in staat om verstandige dingen te zeggen. Op internet 'groeien' meningen en ideeën, normen en waarden en worden ontdekkingen gedaan. Er ontstaan inderdaad experts die leading zijn in de meningsvorming. Maar de opinievormers zijn geen crowds maar individuen die vaak door jarenlang publiceren en vooral communiceren erkenning hebben gekregen. Geen 'wisdom of the crowd' dus, maar 'wisdom door de crowd'!