Verhalen bedenken: woordenschat vergroten

In de kantoorboekhandel stuitte ik onlangs op het spel 'Rory's story cubes'. Dit spel bestaat uit 9 dobbelstenen met op elke dobbelsteen verschillende plaatjes van objecten, zoals een telefoon een loupe, een huis, een fontein enz. De bedoeling van het spel is dat je de dobbelstenen gooit en dan een verhaal vertelt waarin elk element voorkomt dat op de dobbelstenen te zien is.

Verhalen passend bij het kind
Ik vind het een prachtige manier om kinderen te stimuleren een verhaal te bedenken en zo hun woordenschat te vergroten. Wat ik jammer vind in de Story Cubes, is dat je de dobbelstenen niet kan aanpassen. Er zijn wel themadobbelstenen (bijv. rond sport), maar het maken van een verhaal kan een extra dimensie krijgen als je dat verhaal kan laten plaatsvinden in je eigen omgeving, als je er mensen in kan laten voorkomen die je kent en er dingen gebeuren die zich ook bij jou afspelen. Denk aan dobbelstenen met afbeeldingen van de school, de winkels in de buurt, van objecten die te vinden zijn in de klas of die de kinderen kort daarvoor hebben gezien bij een schoolreisje of misschien zelf hebben gemaakt in de crealessen. Of dobbelstenen met daarop herfstobjecten, sinterklaas- of paasfiguren, of - rondom de kinderboekenweek - bekende gebouwen of figuren uit de hele wereld.

Verhalen voor moderne vreemde talen
Je zou de cubes ook kunnen gebruiken voor de moderne vreemde talen. Dan zou het handig zijn als je cubes hebt met daarop afbeeldingen van woorden die de leerlingen moeten leren. Veel taalmethodes kennen thema's (in en rond het huis, in de stad, op school, enz.). Het zou goed zijn om leerlingen te stimuleren om dobbelstenen te hebben met die nieuw geleerde woorden en ze op basis daarvan verhalen te laten vertellen.

Verhaalopbouw
Daarnaast zou ik graag variatie in het spel aanbrengen. In Story Cubes krijg je allerlei gelijksoortige plaatjes: allemaal objecten of allemaal activiteiten enz. Om leerlingen te laten ervaren dat verhalen meestal op dezelfde manier zijn opgebouwd, zou ik graag verschillende dobbelstenen willen hebben voor de verschillende bouwstenen van een verhaal:

• start van het verhaal waarin je kennis maakt met de hoofdpersoon/hoofdpersonen, de plaats waar en de tijd waarin het verhaal zich afspeelt,
• de plot: het deel van het verhaal waarin de hoofdpersoon geconfronteerd wordt met een probleem dat hij moet overwinnen om zijn doel te kunnen bereiken: een strijd die hij moet strijden, een vijand die hij moet overwinnen enz.
• einde: de beschrijving wat er gebeurt nadat de problemen zijn opgelost en hoe het leven van de hoofdpersoon er dan uit ziet.

Door bij elk element één of meer eigen dobbelstenen te maken, maak je het leerlingen makkelijker om een verhaal te vertellen dat echt een kop en een staart heeft, in plaats van een verhaal dat gekenmerkt wordt door 'en toen ... en toen .... en toen'. Voor de start van het verhaal zou je 2 dobbelstenen kunnen maken met hoofdpersonen, voor de plot zou je een dobbelsteen kunnen maken met 'rampen' die zich kunnen voordoen: een deur of een doos die gesloten is, onweer, een gevecht, diefstal, ruzie, een boze sprookjesfiguur (reus, draak, heks), enz. Voor het einde van het verhaal kan je een dobbelsteen maken met emoties: vrolijk, verbaasd, verdrietig, boos, bang en chagrijnig. Daarbij kunnen de kinderen dan zelf kiezen aan wie ze die emotie geven: aan de hoofdpersoon van het verhaal of aan een van de andere figuren.


Tools
Rory's Story Cubes kent helaas geen mogelijkheden om zelf de dobbelstenen van het spel aan te passen. Dus wie het spel op deze manier wil gebruiken, zal zelf dobbelstenen moeten maken. Daarvoor heb ik een aantal tools gevonden:

• Dobbelstenen van karton. Wil je papieren dobbelstenen gebruiken, dan kan je gebruik maken van de dobbelstenenmaker van 'Tools for educators'. Met de dobbelstenenmaker kan je blanco dobbelstenen maken, waar je vervolgens je eigen plaatjes of teksten op kan tekenen of schrijven. Even uitknippen, plakken: klaar!
• Dobbelstenen op het digibord. De gratis te downloaden webbased tool Triptico biedt verschillende mogelijkheden om een eigen variant te maken van de story cubes. Daarbij maak je dan geen gebruik van dobbelstenen, maar je laat de computer op een andere manier willekeurig kiezen uit een aantal door jou gekozen afbeeldingen of teksten. Triptico biedt de volgende mogelijkheden:
•  Image Spinner: een tol met 6 plaatjes waaruit de software er willekeurig een kiest. Je kan meer Image Spinners tegelijkertijd aanmaken. Op elke spinner kan je soortgelijke plaatjes zetten (zoals bij Rory's Story Cubes: alleen objecten), of per dobbelsteen verschillende soorten plaatjes die passen bij de verschillende fasen in de opbouw van een verhaal. Een nadeel van de Image Spinner is dat je de Spinners niet kan opslaan, waardoor je elke keer wanneer je aan de slag gaat, je tevoren de plaatjes stuk voor stuk in de Spinners moet zetten.
• Text Spinner: hetzelfde als de Image Spinner, maar dan met tekstlabels in plaats van met plaatjes. De tekstlabels die je per spinner hebt gemaakt, kan je opslaan in een bestand en een volgende keer met een paar klikken inladen.
• Random Task Generator. Dit tooltje is gemaakt om willekeurig taken toe te wijzen aan kinderen, maar kan ook gebruikt worden om verhalen te vertellen. In plaats van taken kan je basiselementen van verhalen  benoemen, bijv. mogelijke hoofdpersonen, mogelijke vijanden, plaatsen waar het verhaal zich kan afspelen, tijden waarin het verhaal zich kan afspelen, activiteiten die de hoofdpersoon kan uitvoeren en problemen die zich voor kunnen doen. Vervolgens kan je maximaal 6 keer random een element kiezen. Wordt een element twee keer geselecteerd door de software, dan kan je dat element laten veranderen door een ander. Je kan er ook voor kiezen om net zo lang door te klikken tot je een vaste set van verhaalelementen hebt, bijv. twee personen, een plaats en een tijd van handeling, een activiteit en een probleem.
• Student selector. In plaats van namen van leerlingen, vul je deze met elementen van verhalen. Vervolgens laat je de computer willekeurig elementen selecteren. 
• Dobbelstenen op de iPad of iPhone (die vervolgens via een digibord of beamer gepresenteerd kunnen worden). Op de iPhone of iPad kan je met de tool 'Photo Dice' dobbelstenen maken met daarop zelf gemaakte foto's of afbeeldingen die je op je iPhone/iPad hebt gezet. Handig van deze tool is dat je net zoveel dobbelstenen kan maken als je wilt en dat je per keer kan bepalen hoeveel en welke dobbelstenen je gebruikt. Om te voorkomen dat op een aantal kanten van de dobbelstenen een logo van de maker van de tool komt, moet je de app 'ad-free' maken. Dat kost 69 cent.
  N.B. Zoals  hieronder te zien is, is het spel Rory's Story Cubes ook als app verkrijgbaar voor de iPhone, maar die versie kent evenmin als de gewone versie de mogelijkheid om de plaatjes aan te passen.

Conclusie
Wie leerlingen verhalen wil laten vertellen, zou ik willen adviseren om (voor iets minder dan 10 euro) het spel Rory's Story Cubes aan te schaffen. Speel het spel eens, en ervaar hoe het de (groeps)creativiteit versterkt zodat er de meest geweldige verhalen ontstaan. Wil je daarna met de groep aan de slag, dan zou ik in overweging willen geven om eigen sets van dobbelstenen te maken: van papier of karton of - nog makkelijker - virtueel. Met de hierboven genoemde tools doe je dat in een handomdraai.

N.B. Goeie tip van Gallomane: Talking Dice zijn ook dobbelstenen met plaatjes, bedoeld voor het taalonderwijs. Zij hebben een groot aanbod van dobbelstenen rond bepaalde thema's. Ik heb even gekeken: ik vind ook hun ideeën voor lessen en games met de dobbelstenen de moeite waard.

Lentelessen en nog veel meer

Ook al liet het weer met de paasdagen te wensen over: de lente dringt toch langzaam maar zeker door in Nederland. Bloemen die in de knop komen, dieren die een maatje zoeken, kikkers die kwaken, de eerste vlinders die gesignaleerd worden, vogels die een nest gaan bouwen : ook voor wie niet dagelijks dromend door de natuur loopt is de lente onontkoombaar.

Op de site Piekie, gemaakt door Lieke Gijzel, een leerkracht die zowel in het regulier als in het speciaal basisonderwijs heeft gewerkt, vond ik een prachtige powerpoint/digibordles over de lente, prachtig materiaal om kinderen voor te bereiden op lezen. Lieke geeft zelf de volgende omschrijving:

Uitbreiding woordenschat. Oefenen met hakken / plakken, visuele discriminatie met auditieve ondersteuning indien gewenst, oefenen van diverse letters. Leuke bevestiging bij goed antwoord. Door de eenvoudige uitleg kunnen veel kinderen dit leerspel zelfstandig doen.

Voor mij was de site Piekie nieuw, dus ik ben hem maar eens gaan verkennen. Op de site vind je prachtig materiaal, gericht op de onderbouw en ingedeeld in thema's en in vakgebieden (spelling en rekenen). Dat onderscheid vind ik niet helemaal helder, want ook bij de thema's vind je materialen die te gebruiken zijn voor rekenen of spelling, dus het is slim om beide onderdelen door te kijken als je op zoek bent naar materiaal voor je les.

In de thema's deelt Lieke de materialen in in:

1. Powerpoint,
2. Gezelschapsspellen (varianten van Lotto, Memory, Ganzenbord enz.),
3. Materialen (woordkaarten, knijpkaarten, leesrupsen, telrupsen enz.),
4. Werkbladen,
5. Knutselen,
6. En verder (alles wat buiten de overige categorieën valt, bijv. liedteksten).

Niet elk thema kent alle onderdelen: het accent ligt op de rubrieken 1 tot en met 4, maar dat biedt genoeg voor heel wat lessen.

Daarnaast vind je op de site digitale prentenboeken (bijv. 'De mooiste vis van de zee', 'Elmer' en 'Kikker in de kou', met daarbij lesmaterialen.

Het materiaal op Piekie kan je gratis downloaden: je hoeft je alleen maar te registeren. Dat is dit mooie materiaal meer dan waard!

Bewegen met behulp van het digibord

Een schooldag duurt lang, zeker als je moeite hebt met stilzitten. Met een bewegingsspelletje kan je tegemoet komen aan de bewegingsdrang die veel kinderen hebben. Op internet zijn tal van energizers te vinden waarbij je kinderen lekker laat bewegen: in het klaslokaal, een gym- of spellokaal of buiten op het schoolplein.

Minder voor de hand liggend is het om kinderen te laten bewegen met behulp  van het digibord, maar met de site Dancing with the Kids (van zorgverzekeraar CZ) wordt dat toch wel erg leuk.In het onderdeel 'Make your move' kan je een serie streetdance-bewegingen selecteren en die achter elkaar door een character (een soort trekpop) laten uitvoeren op een van de muziekjes op de site. Ben je tevreden over je choreografie, dan kan je het resultaat opslaan. Daarvoor moet je je dan wel registreren. Maar dat betekent nog niet dat jouw dans ook zichtbaar is voor anderen: daarvoor moet je expliciet toestemming geven. Goed geregeld, door CZ ;-)

Met de site Dancing with the Kids kan je kinderen snel even laten bewegen. Sommige bewegingen die je je character kan laten maken kunnen op de plaats gedaan worden (bijv. 'elleboog naar links', 'wiebelen', 'de X' en 'hoofdknik'); voor anderen heb je meer ruimte nodig (bijv. 'Sprong' en 'Grote stap links'). Laat één van de leerlingen een dansje bedenken (als je weinig ruimte hebt, dan geef je tevoren aan welke moves wel, en welke niet mogen), dat daarna door de hele klas uitgevoerd moet worden. Heerlijk, om je lijf even te laten werken voordat je weer je hersens laat kraken!

Digibordtools Prowise/Bordwerk gratis beschikbaar

Goed nieuws voor alle digibordgebruikers: met ingang van deze week mag iedereen gratis gebruik maken van Presenter en de digibordtools (voor taal, rekenen, wereldoriëntatie en een aantal algemene tools) van Prowise. Omdat Presenter en de digibordtools van Prowise webbased zijn, kan iedereen van het gereedschap van Prowise gebruik maken, ongeacht van welk digibord je gebruik maakt. Je hoeft alleen een (gratis) account aan te maken. Daarna start je op je digibord je browser op en je kan aan de slag. Alleen als je met meer gebruikers aan de slag wilt gaan binnen hetzelfde account, meer dan 5 lessen of andere bestanden op wilt slaan, bestanden wilt exporteren of als je ondersteuning wilt bij het gebruik van de materialen, dan moet je betalen voor je account (€ 30,= per jaar/per gebruiker of € 360,= per basisschool).

Ik ben blij met deze ontwikkeling. Er is heel veel materiaal voor digiborden, maar veel daarvan is merkafhankelijk en daarmee alleen bruikbaar voor de gebruikers van dat specifieke merk digibord. Natuurlijk snap ik dat digibordsoftwaremakers (leuk woord voor Wordfeud) op de een of andere manier geld moeten verdienen met de materialen die ze maken, maar ik denk dat de oplossing daarvoor niet gezocht moet worden in het maken van bordafhankelijke software, maar in het aanbieden van ondersteunende diensten bij de software: het opleiden van gebruikers van digiborden en hen ondersteunen bij het gebruik ervan, het aanbieden van ruimte in de cloud om ontwikkelde lesmaterialen op te slaan en te ontsluiten, het opbouwen van een community van gebruikers enz.

Prowise heeft met het gratis beschikbaar maken van hun software een goed voorbeeld neergezet. Ik hoop dat velen dat voorbeeld zullen volgen en dat 2012 het jaar wordt van merkoverschrijdende digibordtools!

Digibordtools voor het basisonderwijs en daarvoor

Vandaag nog een een andere set digibordtools die ik jullie wil laten zien: de TESiboard collection voor leerlingen in de onder- en middenbouw en de voorschoolse educatie. Deze collectie is veel uitgebreider dan die van Classtools, maar daar staat weer tegenover dat je er zelf niet je eigen content aan kan toevoegen. Maar omdat er heel veel verschillende tools zijn en de inhoud goed aansluit op de leerstof in de onderbouw, is dat niet echt een probleem. Een absoluut pluspunt is de mooie vormgeving van de TES iboard collection en de manier waarop ze kinderen uitdagen om spelenderwijs te leren: vormen te herkennen, series te vormen, cijfers herkennen en eenvoudig rekenen, verhaaltjes te maken, begrippen als dichtbij en veraf te leren en oud en nieuw en nog veel meer.

De tools zijn onderverdeeld in:

• tools voor Early Years Foundation Stage (EYFS: van 0 tot 5 jaar),
• tools voor Keystage 1 (van 5 tot 7 jaar),
• tools voor Keystage 2 (van 7 tot 11 jaar).

Binnen die indeling zijn ze onderverdeeld in verschillende jaren en daarbinnen weer op vakken en onderwerpen:

• Early Years Foundation Stage:
• Communication, Language and Literacy
• Creative Development
• Knowledge and Understanding of the World
• Problem Solving, Reasoning and Numeracy
• Keystage: reception, jaar 1 en jaar 2. Daarbinnen op vakken:
• Numeracy 
• Literacy 
• Phonics 
• Science 
• ICT 
• Geography 
• History 
• RE (religious education)
  Elk van deze vakken is dan weer onderverdeeld in verschillende onderdelen van dat vak. Bijv. bij rekenen vormen herkennen, meten, rekenen enz.
• Keystage 2: jaar 3, 4, 5 en 6. Daarbinnen op vakken:
• Numeracy 
• Literacy
  Ook deze vakken zijn weer uitgesplitst in verschillende deelonderwerpen.

Omdat de tools Engelstalig zijn is niet alles geschikt voor gebruik in Nederlandse scholen, maar heel veel materiaal en zeker het materiaal voor de voorschoolse educatie en de onderbouw is dat wel omdat er maar weinig gebruik gemaakt wordt van taal.

Handig van de tools is dat bij elke tool een tip staat hoe je die zou kunnen gebruiken. Bij de tool waarvan ik bovenaan deze post een screenshot heb gezet, staat de tip (vrij vertaald door mij):

Klik op de onderdelen van de slee onderaan het scherm om te kiezen hoe de slee van de kerstman eruit moet zien. Gebruik deze tool om ict-vaardigheden te leren of om de kinderen te stimuleren verhalen te vertellen gebaseerd op het plaatje. Bijvoorbeeld: waarom heb je gekozen voor een slee met modderspetters? Wat zou er met de kerstman gebeurd zijn waardoor zijn slee zo modderig is geworden?

Kijk en geniet, zou ik zeggen, van deze digibordtools. Omdat ze webbased zijn, zijn ze op alle borden te gebruiken. Ook als je de tools zelf niet gebruikt, is het leuk om de site te bekijken omdat die je op ideeën kan brengen om de leerstof op andere manieren aan te bieden.

Tools voor (digibord)lessen voor basis en voortgezet onderwijs

Classtools is een site waar ik al wel eens eerder over vertelde. Maar omdat ik merk dat lang nog niet elke leerkracht of docent deze site kent, besteed ik er toch nog een keer aandacht aan. De tools op de site van Classtools kan je niet alleen op een p.c. of laptop gebruiken; ze zijn ook erg geschikt voor gebruik op het digibord omdat ze uitnodigen om er actief mee aan de slag te gaan. Je kan ermee slepen, spelletjes doen, op allerlei knoppen drukken enz. Welke mogelijkheden biedt Classtools?

• je kan er spelletjes maken, bijv. om woordjes of definities te leren (zie het voorbeeld onderaan deze blogpost)
• er is een tool om sorteerspelletjes mee te maken,
• je kan er QR-codes maken waarachter je bijvoorbeeld een filmpje kan 'verstoppen', of het antwoord op een vraag,
• je kan afbeeldingen (door leerlingen laten) voorzien van labels,
• er is een timer waarmee je af kan tellen,
• er is een fruitmachine waarmee je willekeurig namen kan kiezen (bijv. wie in de klas iets mag doen),
• je kan Venn-diagrammen maken waarmee je kan laten zien wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen 2 of 3 begrippen,
• je kan tijdlijnen maken, die je kan voorzien van afbeeldingen (bijv. een tijdlijn waarop je de waterkringloop laat zien). Daarbij kan je bijvoorbeeld eerst de verschillende onderdelen van het proces aanmaken en dan aan de leerlingen vragen om die in de goede volgorde te zetten,
• er is een tooltje waarmee je zinnen in een bepaalde volgorde kunt (laten) zetten, bijvoorbeeld om gezamenlijk te bepalen wat het belangrijkste argument is in een discussie of wat de eerste stap is die gezet moet worden om een bepaald doel te bereiken.

Er zijn nog een paar andere tools, maar die vind ik persoonlijk minder interessant omdat ze minder breed inzetbaar zijn. 

Een nadeel van Classtools zijn de advertenties: die vind ik zelf nogal overdadig aanwezig bij sommige tools. Gelukkig kan je daar voor een beperkt bedrag vanaf komen: voor een bedrag van £75 per jaar ben je van alle advertenties af, je kan de spellen e.d. die je hebt gemaakt met Classtools online bewaren en je kan alle tools in fullscreen bekijken. Maar als je geen probleem hebt met de advertenties, dan kan je Classtools gratis gebruiken.

Click here for larger version

Tijdlijn als digibordles

Met de tool Capzles kan je tijdlijnen maken. Tijdlijnen zijn natuurlijk allereerst bedoeld om een periode uit de geschiedenis weer te geven, bijv. over het leven van Barack Obama, of van Anne Frank, de geschiedenis van de moderne kunst, van de plaats waar je woont, van je eigen school of natuurlijk je eigen geschiedenis. Maar omdat je in een Capzle allerlei documenten kan opnemen, kan je Capzle ook gebruiken om informatie over een onderwerp bij elkaar te zetten: documenten, geluidsbestanden en filmpjes. Op die manier kan je Capzles inzetten als een digitale les die je op het digibord kan tonen of als een soort ELO waarin je alle materialen over een onderwerp bij elkaar aanbiedt.

Je kunt Capzles gebruiken om zelf een les of een handleiding te maken, maar je kan natuurlijk ook je leerlingen Capzles laten maken, individueel of in groepjes. Leerlingen kunnen een werkstuk maken in de vorm van een Capzle en/of een spreekbeurt geven aan de hand van een Capzle, maar je kunt ook een klas samen laten werken aan één Capzle waarin verschillende aspecten van één onderwerp aan de orde komen (bijv. een Capzle over verschillende stijlen in de kunst of over verschillende aspecten van de Middeleeuwen). Je kunt Capzle ook gebruiken als een portfolio, waarin leerlingen gedurende het schooljaar de resultaten van hun werk verzamelen of als een leesdossier waarin leerlingen vertellen wat ze lezen en wat hun mening is daarover. En natuurlijk kan je Capzles ook gebruiken om een heel nieuw verhaal te schrijven.

Tot slot een paar praktische tips als je een Capzle maakt:

• Capzles werkt het best in Internet Explorer,
• Zet eerst alle bestanden die je in de Capzle wilt gebruiken in een mapje op je p.c. bij elkaar,
• bedenk welke elementen je apart wilt weergeven in de tijdlijn en welke als groep. Zet de elementen die je als groep wilt weergeven in submapjes bij elkaar op je p.c.
• je kunt zowel achtergrondmuziek in je Capzle zetten als filmpjes met daarin muziek. Als de muziek in het filmpje speelt, houdt de achtergrondmuziek op met spelen,
• je kunt in een Capzle geen materialen embedden: je moet alle bestanden uploaden naar Capzle. Zorg er daarom voor dat je alleen eigen materialen gebruikt of materiaal dat onder een Creative Commons licentie gepubliceerd is. Voorzie je Capzle van een document waarin je de gebruikte bronnen vermeldt.
• URL's in een document in een Capzle zijn niet aanklikbaar. Als je links wilt opnemen in je Capzle (bijv. om leerlingen meer bronnen te bieden over het onderwerp) kan je daarom het beste een korte URL aanmaken die makkelijk te onthouden en over te typen is, en die tonen in een document. Voor onderstaande Capzle heb ik korte URL's aangemaakt met Bit.ly, en die verzameld in een bundel zodat gebruikers alle URL's in één overzicht kunnen bekijken. Om het nog makkelijker te maken heb ik van die bundel ook weer een korte URL aangemaakt, dit keer met TinyURL .

Hieronder een heel simpele Capzle die ik heb gemaakt om te laten zien wat er met Capzles mogelijk is.

Webdocs: een document vol met van alles

Wie wil werken op het digibord, zal vaak gebruik maken verschillende websites, tekeningen, video's enz. Je kunt die natuurlijk allemaal tevoren klaar zetten op je digibord, maar je kan ze ook verzamelen in één document en er zo een complete les van maken.

Om zo'n les te maken heb je verschillende tools. Allereerst hebben de meeste digiborden eigen software om een les te maken. Het nadeel daarvan is dat je soms speciale software hebt om die lessen op een andere plek te bekijken en dat je de les die je hebt gemaakt soms niet op borden van een ander merk kan bekijken. Vooral als je lessen wil delen met collega's van andere scholen (met andere digibordsoftware) is het daarom handig om te werken met bord-onafhankelijke software.

Een tool die op veel p.c.'s te vinden is, is het programma OneNote van Microsoft. Pieter Kleinjan, interimdirecteur op Basisschool De Zandbaan, heeft daarover een mooi artikel geschreven. Maar een nadeel van OneNote is dat het niet gebruikt kan worden op apparaten met een ander besturingssysteem dan Windows: dus geen Mac's, geen iPad's en geen Android-apparaten.

Een webbased tool om lessen te maken is Webdoc. Ik heb er wat mee gespeeld, en er onderstaande document mee gemaakt. Webdoc is erg gebruiksvriendelijk (en onderstaande handleiding is dus eigenlijk niet nodig, maar meer bedoeld als vingeroefening voor mijzelf ;-) ), en de mogelijkheden zijn uitgebreid. Je kunt in het document tekstvakken plaatsen, afbeeldingen, geluiden en video's. Je kunt gewoon een witte achtergrond aanhouden in het document, maar je kan ook een kleurtje of een patroon gebruiken. Alles wat je maakt kan je voorzien van een tekstvak of een tekstbubbel, waarin je bijv. uitleg geeft wat het is.

Wat ik erg goed vind van Webdocs is dat ze bij het zoeken van plaatjes de mogelijkheid geven om alleen te zoeken naar plaatjes die hergebruikt mogen worden (dus onder een Creative Commons licentie beschikbaar zijn). Dat biedt prachtige mogelijkheden om met leerlingen het gesprek aan te gaan hoe zij daarmee omgaan en wat zij ervan vinden dat plaatjes hergebruiken van het web niet zomaar mag, maar wel vaak gedaan wordt. Geluidsbestanden worden gehaald van Soundcloud: een website waar je geluidsbestanden vindt die je vrij mag gebruiken.

Naast afbeeldingen, tekst, video en geluid, kan je in een webdoc ook gebruik maken van een behoorlijk aantal apps. Je klikt ze aan, stelt in hoe ze vormgegeven moeten worden in jouw document en klaar. Er zijn apps om te stemmen of te ranken, kleine spelletjes, een diashow te embedden of een presentatie van Slideshare, een Twittersearch en nog zo wat dingen.

Al met al ben ik behoorlijk onder de indruk van Webdocs: makkelijk, veelzijdig en omdat het webbased en niet werkt op Flash, is het bruikbaar op alle mogelijke platforms. Een blijvertje, wat mij betreft!

Digibord: een aanwinst of een sta-in-de-weg

Vandaag een post van Harm Hofstede, parttime groepsleerkracht op een Cluster 4 school, groep Fluitvis niveau groep 4/5. Hij schreef dit verhaal naar aanleiding van een bericht op de Scholenlijst, een mailinglist voor mensen die zich bezighouden met ict in het (basis)onderwijs. In dat bericht werd de vraag gesteld of digiborden nu echt een aanwinst zijn voor het onderwijs, of dat de digiborden uiteindelijk weinig goeds hebben gebracht. Harm reageerde daarop met onderstaande beschrijving van een dag in zijn groep en hoe hij het digibord daarbij inzet. Ik vond het verhaal meer dan de moeite waard.

Omdat waarschijnlijk niet iedereen die mijn blog leest ook de berichten volgt in de Scholenlijst, hierbij - met toestemming van Harm - de visie van Harm op het digibord in het onderwijs.

---

Bij binnenkomst zet ik de beamer aan en direct verschijnt het dagprogramma op het bord. Dat hoef ik dus niet meer ’s morgens vroeg op school neer te zetten, maar heb ik vanaf thuis al voorbereid doordat ik de digibordcomputer kan overnemen.

Voordat de leerlingen binnenkomen start ik vanaf het netwerk rustige yoga-muziek op. Het geluid komt heel zachtjes uit de luidsprekers bij het digibord en de leerlingen komen er rustiger door binnen, zo heb ik ervaren.

Als alle leerlingen er zijn, bespreken we met elkaar welke dag het vandaag is en wat voor weer het is.

Omdat het vrijdag is kijken we na de dagopening naar het jeugdjournaal op het digibord en daarna doen we een quiz.

Tijdens de taalles gebruik ik de leerkrachtassistent van de nieuwe taalmethode. De voorleesverhalen starten met één klik, terwijl de leerlingen de praatplaat groot in beeld zien. Dat is toch handiger dan een cassetterecorder en een leerlingboek onder je kin.

Bij rekenen zijn we druk bezig met klokkijken. Op Bordwerk hebben we een schat aan handige klokken. Wat een verademing vergeleken de houten klok die voorheen aan een spijkertje hing en regelmatig op de grond viel. Bovendien zien de leerlingen nu niet alleen de ronde klok, maar ook digitale tijd én de stand van de maan of de zon. Klokkijken is zoveel meer dan een rondje en twee wijzers.

Vlak voor de pauze vieren we de verjaardag van één van de leerlingen. Vroeger tekende ik een taart op het bord, en met net zoveel plezier en enthousiasme, gebruiken we tegenwoordig een digitale taart in plaats van een krijttaart.

Als ik verkeersles geef herinner ik me weer mijn eigen meester Kees, die slordige kruispunten op het krijtbord knalde en dan vroeg wie er voorrang heeft.
Dankzij het verkeersplein kan ik een situatie op het digibord neerzetten zodat iedereen het goed kan zien. Of beter nog: ik laat de leerlingen situaties bedenken.

’s Middags hebben we circuit: een groepje werkt met zelfcorrigerend materiaal, een groepje werkt met Ambrasoft achter de computer en een groepje werkt met een doos uit de techniektorens. De groepjes zijn elke week anders en worden gekozen door de computer. De kinderen vinden het prachtig om op het digibord te zien hoe eerlijk dat gaat.
Het techniek-groepje heeft een opdracht om een lampje te laten branden. Met de visualizer kunnen we het gloeidraadje heel groot op het digibord bekijken.

Vlak voor het naar huis gaan hebben we nog net even tijd over voor Simon. De spanning is te snijden, het is een concentratiespel voor de hele klas.

Tijdens het circuit heb ik foto’s gemaakt en die staan gelijk op de schoolwebsite – ook dát laat ik op het bord nog even zien, omdat ik hoop dat dat de kinderen thuis tot vertellen over school aanzet.

Kortom, ja – het digibord heeft mij en daarmee mijn leerlingen écht iets opgeleverd!

---

N.B. Harm heeft ook een pagina met tips voor tools voor op het Digibord. Wil je nog meer tips, bekijk dan de Digibordenpagina's op de Kennisnetsite (ook voor het VO) en de links bij de hoofdstukken en het lesmateriaal bij het Handboek DigiBord & Didactiek van Allard Bijlsma en Jori Mur van De Rode Planeet.

Afbeelding van vegiemince, gepubliceerd onder CC-by-nc.

Zin in een quiz?

Leren op school betekent soms stampen. Begrippen en formules leren, weten hoe de botten in je lichaam heten, wat de eigenschappen zijn van bepaalde stoffen: het zijn zaken die je gewoon moet leren. Niet leuk, maar wel noodzakelijk: het kost teveel tijd als je alles steeds moet opzoeken.

Er zijn gelukkig steeds meer verschillende manieren om - met behulp van ICT - feitjes te leren of kennis te automatiseren. Wie bijvoorbeeld woordjes moet leren heeft een geweldig hulpmiddel in het programma WRTS (waarmee je ook onderweg in de trein je woordjes kunt oefenen), wie moet leren rekenen kan zijn hart ophalen op Rekenweb.

Een andere manier om feitjes te leren is het spelen van een quiz. Door eerst vragen te formuleren en later die - samen met anderen - te oefenen in een quiz herhaal je de stof spelenderwijs net zo lang tot je die voldoende beheerst om te winnen (of een voldoende te halen voor je repetitie). Er zijn verschillende programma's om quizzen te maken. Sinds kort is er een nieuw (gratis te downloaden) programma om je eigen quiz mee te maken: MegaQuiz.

Met MegaQuiz kan je quizzen maken waarmee je een aantal spelers om de beurt, eventueel binnen een bepaalde tijd, vragen laat beantwoorden. Er zijn vijf verschillende soorten vragen:

• Tekstgebaseerde multiple-choicevragen (3 antwoordmogelijkheden), al dan niet voorzien van een afbeelding,
• Geluidsvragen, waarbij je een geluid te horen krijgt en moet kiezen uit 3 antwoordmogelijkheden,
  
• Plaatjesvragen, waarbij je een afbeelding te zien krijgt met daarbij een vraag (bijvoorbeeld: 'wat is de naam van dit onderdeel van het spijsverteringsstelsel' of 'welke van deze afbeeldingen klopt niet?'). Ook hier krijg je drie antwoordalternatieven,
  
• Woordraadselvragen. Hierbij zijn de letters van een woord door elkaar gehusseld en moet je raden wat dat woord is. Als extra hulp kan deze vraag voorzien worden van een afbeelding of een tekstuele hint. De speler typt het juiste antwoord in,
  
• Spellingsvragen. hierbij krijgt de speler een woord een geluid te horen en moet hij zelf het antwoord intypen. Dit type vraag is niet alleen bruikbaar om woorden te laten spellen maar ook bijvoorbeeld om leerlingen geluiden te laten herkennen (dierengeluiden, muziek enz.).

Elk vraagtype biedt de mogelijkheid van feedback bij het geven van een fout antwoord, zodat de speler weet waarom het antwoord fout is en hij een volgende keer het goede antwoord kan geven. Per goed beantwoorde vraag krijgt een speler één punt; beantwoordt een speler 3 vragen achter elkaar goed, dan krijgt hij een puzzeltje (fotopuzzel of galgje op basis van de vragen uit de quiz) waarmee hij 3 bonuspunten kan verdienen.

Bij het spelen van een quiz bepaal je hoeveel spelers er zijn, hoeveel vragen elke speler krijgt en of er tegen de klok gespeeld wordt of niet. Je kunt een aantal leerlingen een MegaQuiz tegen elkaar laten spelen op de computer of je kunt het klassikaal doen en dan teams formeren en de quiz op het digibord laten zien. Je kunt de quiz natuurlijk ook gebruiken om de kennis van leerlingen te toetsen: ze moeten dan een screendump inleveren waarop te zien is dat ze boven een bepaald aantal punten hebben gescoord.

Wordt feitjes leren nu leuk door het maken en spelen van een quiz? Ik denk dat als je dat aan een leerling vraagt het antwoord lang niet altijd positief zal zijn. Maar leren wordt er wel gevarieerder door en daardoor minder saai, en door leerstof op verschillende manieren aan te bieden, beklijft kennis wel beter. En dat is natuurlijk wel winst!

3D op het Digibord

Het digibord is natuurlijk een prachtig middel om je lessen met beeldmateriaal te ondersteunen. Meestal denken we daarbij aan 2-dimensionale beelden, maar met 3-dimensionale beelden kan je vaak nog meer laten zien omdat je het beeld van verschillende kanten kunt bekijken.

Het Google-3d-Warehouse bevat een prachtige verzameling van beelden die je kan gebruiken in het onderwijs. Wat dacht je van het menselijk lichaam in 3D, Byzantijnse architectuur, snel kunnen laten zien hoe een microscoop eruit ziet, een dna-molecuul laten zien, bij wiskunde een dodecaeder of een kegel van alle kanten bekijken en bij scheikunde een helium-atoom, en natuurlijk is het leuk om bij de geschiedenisles gebouwen uit het oude Rome te bekijken.

De figuren in het Google 3d-Warehouse kan je in het warehouse zelf in 3d bekijken, maar leuker is het om ze te downloaden en te bekijken in Google SketchUp. Als je de figuren bekijkt in het warehouse, dan kan je ze alleen naar links of rechts laten draaien: bekijk je ze met Google SketchUp, dan kan je ze alle kanten op roteren, groter of kleiner maken en natuurlijk: bewerken.

Een handleiding over hoe je dat moet doen, vind je op de site van Google SketchUp in de vorm van een serie (Engelstalige) video's. Vind je het fijner om te leren met Nederlandstalige handeldingen, dan kan je deze (Vlaamse) handleiding of de screencasts van Gerard Dummer gebruiken. Om te beginnen hoef je alleen te leren hoe je de beelden kan manipuleren. Ben je een stapje verder, dan vind je het misschien ook leuk om zelf iets te maken, of om je leerlingen figuren te laten maken.

Heb je geen zin om je te verdiepen in SketchUp of heb je geen digibord maar wel een p.c. met webcam? De figuren in het Warehouse kan je ook als 3d-projectie op een vel papier bekijken (augmented reality). Daarvoor maak je een print van deze afbeelding (in AR-terminologie: de 'marker'). Vervolgens installeer je op je p.c. een plug-in voor Google SketchUp en, als je die nog niet op je p.c. hebt staan, het programma SketchUp zelf. Om een model als augmented reality te bekijken, start je Google SketchUp, je opent het betreffende model en tot slot klik je op het ikoontje van de nieuw geïnstalleerde plug-in. Hou dan je marker voor de webcam, en je ziet je model op je beeldscherm bewegen.

Er is een gratis versie van de plug-in: daarmee kan je het model steeds maximaal 30 seconden bekijken en het logo van de software (AR-media van Inglobe Technologies) blijft in beeld. Voor 29 euro kan je een schoollicentie kopen, waarmee je van die nadelen af bent. Maar of dat de moeite waard is? Ik betwijfel het. Maar het is wel leuk om eens te proberen!

Afbeelding van digitalsean, gepubliceerd onder CC-by-nc-sa.

Toy Theater voor op het digibord

Digiborden zijn volop in gebruik in het onderwijs. En hoe meer materiaal er komt, des te waardevoller de borden zelf. Er zijn dan ook talloze verzamelsites met digibordmateriaal. Een goed overzicht daarvan is te vinden op de site van De Rode Planeet, de uitgever van het - zeer complete - Handboek Digibord en didactiek. Maar de site Toy Theater ben ik op nog geen enkele digibordportal tegengekomen, terwijl daar toch erg veel leuke en interessante dingen te vinden zijn.

Op de site van Toy Theater vind je materiaal:

• voor de creatieve vakken,
• voor de rekenen,
• voor de lezen en ook wat typspelletjes (helaas Engelstalig, dus in Nederland maar beperkt bruikbaar. Wel leuk: een tooltje om je eigen (verkeers)bord te maken,
• voor muziek,
• puzzelspelletjes (logisch denken, memory enz.)
• tools om je eigen fantasiewereld mee te maken (en daarmee bijvoorbeeld een verhaal te vertellen),
• spelletjes, zoals golf, dammen enz.

Toy Theater is een site waar ik kinderen graag zou laten spelen. Er is genoeg materiaal om te leren en om te spelen (en zo ongemerkt ook te leren).

Digibordmateriaal voor basis- en voortgezet onderwijs

Op steeds meer scholen komen digiborden. Handige dingen, vind ik. Wie net een digibord heeft gebruikt het vaak om beeldmateriaal te laten zien maar het wordt vooral leuk en leerzaam als je leerlingen dingen laat doen, met het bord. Daarvoor komt steeds meer software beschikbaar, en - zoals dat soort dingen gaan - er komen steeds meer sites waar digibordmateriaal verzameld wordt.

Een site die alweer een tijdje op het web te vinden is, is Bordwerk.nl. Het leuke van deze site is dat je er niet alleen een heleboel materialen vindt maar dat je er ook je eigen materialen op kunt zetten, alles helemaal volgens de web 2.0 gedachte. Op de site bordwerk vind je zowel dingen om te doen als dingen om te bekijken: presentaties, websites en video's. Als je iets zoekt kun je gebruik maken van filters, bijv. op vakgebied of groep.

Een site met vooral veel mooi materiaal voor wiskunde en techniek is TeacherLED. De site is Engelstalig maar er wordt weinig gebruik gemaakt van teksten dus dat is niet zo'n bezwaar. Op TeacherLED vind je zaken als een getallenlijn, Venn-diagrammen waarbij je getallen in factoren moet ontbinden, plaatjes waarbij je moet kijken of een vorm een rotatie is van een andere vorm enz. Op de site zijn de tools ingedeeld in categorieën maar ik maak zelf liever gebruik van het overzicht van alle tools.