Virtuele werelden

Na een lekkere lange vakantie weer een berichtje. Ik ben weer vol ideeën voor een schooljaar bloggen. De vakantie was goed voor het lezen van allerlei artikeltjes die ik in de loop van het jaar had uitgeknipt maar nog niet gelezen. Daarnaast heb ik veel studieboeken gelezen: het was prettig om weer eens de tijd nemen om de diepte in te gaan met allerlei onderwerpen. Verder heb ik in opdracht van en samen met SURFnet en SURFfoundation een Summerschool georganiseerd op het gebied van virtuele werelden. Dat was niet alleen een erg leuke klus om te doen: ik heb er ook heel veel van opgestoken over wat wel en wat niet werkt in virtuele werelden.

De belangrijkste les die ik heb geleerd was dat het gebruik van een virtuele wereld alleen zinvol is als het een probleem oplost dat in de echte wereld niet (of niet goed) opgelost kan worden. Dat lijkt voor de hand liggend: wat je 'in real life', al dan niet geholpen door allerlei web 2.0 toepassingen, vanzelfsprekend doet (bewegen, communiceren, dingen oppakken, bekijken enz.) vraagt in een virtuele wereld nog steeds behoorlijk wat handigheid. Toch zie je dat er nog steeds allerlei applicaties gebouwd worden die vooral zijn gebaseerd op het gewone leven. Virtuele klaslokalen, plekken waar filmpjes getoond worden, vergaderruimtes: allemaal dingen die vaak makkelijker te organiseren zijn in een gewoon gebouw of met behulp van andere internettoepassingen (MSN, Skype, YouTube, Slideshare, Vimeo enz.). Allemaal acties die weliswaar uitgevoerd kunnen worden in een virtuele omgeving maar die daar van de gebruiker behoorlijk wat handigheid vragen.

Maar wanneer zijn virtuele werelden dan wel zinvol? De beste toepassingen die ik heb gezien waren erop gebaseerd dat in een gesimuleerde omgeving mensen bij elkaar gebracht worden die IRL lastig bij elkaar te brengen zijn. Bijvoorbeeld studenten van een lerarenopleiding Moderne vreemde talen die les geven aan leerlingen in een Franse, Duitse of Engelse omgeving, onderwijsassistenten die kennismaken met het beroep van leerkracht door ze in een virtueel klaslokaal les te laten geven onder begeleiding van docenten van de pabo of studenten die de cultuur van een land en een toekomstig stagebedrijf willen leren kennen door ze te laten overleggen met oud-stagiairs en opdrachtgevers in hun virtuele toekomstige werkplek.

Ik denk dat de combinatie van simulatie en communicatie uiterst krachtig is omdat de kennis die je opdoet door met andere mensen aan de slag te gaan niet te vangen is in boeken of andere publicaties en omdat het een beroep doet op zelf ervaren. Belangrijk is daarbij dat niet tevoren alles al is vastgelegd: gebruikers moeten de ruimte hebben om hun eigen vragen te formuleren en eventueel ook hun eigen aanpassingen te doen in de ruimte.

Een andere, net zo krachtige manier, om virtuele werelden in te zetten in het onderwijs is om gebruikers hun eigen content te laten creëren. Wie bijvoorbeeld een virtuele tentoonstelling wil inrichten over een schilder moet heel goed weten wat de ins en outs zijn van die schilder. Gedurende het bouwen kunnen bouwers om feed-back vragen van de bezoekers en zo hun visie verder ontwikkelen. Dat wil overigens niet zeggen dat alle leerlingen/studenten bouwers moeten worden: binnen een opleiding kunnen 'bouwteams' benoemd worden die op basis van de specificaties van medeleerlingen/-studenten bouwen in virtuele omgevingen.

Wat me wel opviel tijdens de Summerschool was dat er nog maar weinig van dit soort toepassingen zijn in de (in de onderwijswereld) meest gebruikte virtuele omgevingen: Second Life en Active Worlds. Veruit de meeste toepassingen die in virtuele omgevingen gebouwd worden zijn imitaties van bestaande omgevingen en met name van gebouwen. Ik vind dat er maar heel weinig creatieve toepassingen zijn waarbij zo realistisch mogelijk gebouwd wordt. Ik vraag me af of je een vergelijking zou kunnen trekken tussen de ontwikkelingen die de kunst in de afgelopen eeuwen heeft doorgemaakt en de 'kunst' die nu ontwikkeld wordt in virtuele omgevingen. Krijgen we misschien over een paar jaar ook impressionistische of expressionistische werelden of worden het magisch-realistische werelden? En dan niet als wereld om te bekijken, maar als wereld om te doen en te beleven??