Open bronmaterialen

Wie onderwijs geeft, zal daarvoor vaak op zoek zijn naar bronmaterialen: originele teksten en afbeeldingen die je kunt gebruiken in de les en eventueel kunt plaatsen in een digitale les. Helaas wordt heel veel bronmateriaal van algemeen gebruik afgeschermd door allerlei rechten en wetten. Niet iedereen wil zomaar zijn kennis op het net delen, zonder daar inkomsten tegenover te zien.

Op zich ben ik er geen tegenstander van dat er regels en wetten zijn die ervoor zorgen dat niet iedereen zonder meer elkaars werk kan bekijken en kopiëren, maar het lastige van de huidige wetgeving is dat die bescherming nu wel vaak heel lang duurt, en dat het erg lastig is om de rechthebbenden van dat bronmateriaal te achterhalen en om afspraken te maken onder welke voorwaarden het bronmateriaal gebruikt mag worden.

Gelukkig zijn er steeds meer instanties die regelingen treffen waardoor materiaal beschikbaar komt: tegen een beperkte vergoeding of soms zelfs helemaal gratis. Zo kwamen afgelopen week weer een aantal bronnen beschikbaar onder een Creative Commons Licentie. Via Picapp krijg je nu toegang tot een aantal internationale nieuwsfoto's van het persbureau Reuters. Websitebouwers en bloggers mogen het materiaal gratis in hun werk embedden, mits ze dat doen met vermelding van de naam van de maker en voorzien van de juiste teksten. Dat is niet moeilijk te realiseren: als je de bijgeleverde embedcode gebruikt, wordt het plaatje automatisch op de juiste manier geplaatst. Erg makkelijk!

Een nog veel grotere collectie bronmateriaal werd afgelopen week beschikbaar gesteld door de Koninklijke Bibliotheek. Ze hebben de krantenarchieven van een groot aantal kranten gedigitaliseerd en stellen die online beschikbaar voor raadpleging. Op dit moment zijn 1 miljoen historische krantenpagina's van meer dan 70 verschillende kranten te vinden in hun archief, uit de periode 1618 tot 1940. Daaronder zit ook de oudste (bekende) krant van (circa) 14 juni 1618. In de komende anderhalf jaar komen ook de kranten uit de periode 1940-1995 beschikbaar: de Koninklijke bibliotheek is nog druk bezig om de rechten daarvan te regelen.

Het prettige van de digitalisering is dat je niet alleen de kranten in hun geheel kunt lezen: je kunt er ook in zoeken omdat de teksten zijn 'vertaald' naar machine-leesbare teksten. Je kunt daarom niet alleen hele pagina's zoeken, maar ook naar teksten (en zelfs familieberichten) op basis van zoekwoorden. Daarnaast heeft de Koninklijke bibliotheek themadossiers samengesteld over verschillende onderwerpen die een korte samenvatting geven van het krantenmateriaal over dat onderwerp, zoals Pers en Verzuiling, Aanloop WOII en - leuk voor ons in het onderwijs - de puberteit.

Het is niet toegestaan om de artikelen over te nemen in je eigen website, blog of les, maar dat is ook niet nodig: je kunt wel linken naar de artikelen die je vindt en ik ga ervan uit dat de Koninklijke Bibliotheek er wel voor zal zorgen dat de linkjes blijven bestaan. Daarom, en omdat dit geweldig materiaal is voor onderzoek en bruikbaar is voor alle vakken, is dit een bron waar wij in het onderwijs niet omheen kunnen!