Beeldmateriaal voor in je les

Bijna elke leraar doet het wel eens: zijn eigen lesmateriaal maken. Leuk, want je kunt het afstemmen op de actualiteit, wat je zelf boeiend vindt en natuurlijk de mogelijkheden en interesses van je leerlingen. Lastig ook want waar een uitgever van lesmateriaal contacten heeft met allerlei vormgevingsbureaus, tekenaars, fotografen en andere 'beeldmakers', moet jij het doen met de beeldmaterialen die - gratis - voorhanden zijn. Meestal zal je daarvoor op internet op zoek gaan naar bruikbare beelden. Maar die mogen, zoals we allemaal inmiddels wel weten, lang niet altijd gebruikt worden voor lesmateriaal. In deze blogpost daarom aandacht voor het zoeken naar statisch beeldmateriaal voor lessen. In een volgende blogpost ga ik in op het zoeken naar dynamisch beeldmateriaal: films.

Als je op zoek bent naar statisch beeldmateriaal voor je les, dan doe je er goed aan te zoeken naar materiaal dat gepubliceerd is onder een Creative Commons licentie. Dat is materiaal dat je vrij mag gebruiken (soms alleen voor niet-commerciële doeleinden), mits je de naam van de maker erbij vermeld. Afbeeldingen die gepubliceerd zijn onder een Creative Commons licentie kan je o.a. vinden via:

• Google Afbeeldingen Advanced Search (allerlei beeldmateriaal: tekeningen, foto's, cartoons enz.. Kies bij 'Gebruiksrechten' voor 'gelabeld voor hergebruik'). Sinds vorige week biedt Google een nieuwe optie hierbij: nadat je gezocht hebt, kan je het materiaal laten sorteren op onderwerp. Google zet dan de afbeeldingen die passen in een bepaalde context bij elkaar. Zoek je bijvoorbeeld op de term 'hart' en laat je dat door Google sorteren op onderwerp, dan wordt het gesorteerd in o.a. de categorieën hart mens, menselijk hart, zwart hart, hart liefde, rood hart, hart tekening enz.
• Yahoo advanced Search (evenals bij Google alle soorten statisch beeldmateriaal)
• Flickr Advanced Search (fotomateriaal. Kies bij '©/Creative Commons' voor 'Only search within Creative Commons-licensed content'),
• Zoek naar beeldmateriaal op de Wikipedia's uit alle landen met de Wikimediacommons zoekmachine. Ook dit materiaal mag vrij gebruikt worden, meestal met als voorwaarde dat de naam van de maker vermeld wordt.
• Everystockphoto: een zoekmachine voor vrij te gebruiken fotomateriaal, o.a. te vinden op Flickr. Handig van deze site is dat bij iedere afbeelding duidelijk wordt vermeld wat de licentie is,
• Morgue File: een verzameling foto's van creatieven voor creatieven. Dat betekent dat bij de meeste foto's het accent ligt op de kunstzinnige waarde en minder op educatieve mogelijkheden of nieuwswaarde. Maar dat betekent zeker niet dat er niets bruikbaars tussen zit!
  
• Pics4Learning, een collectie foto's die in het onderwijs gebruikt kunnen worden,
• In de Open Clip Art library en in Clip Art ETC vind je vrij te gebruiken tekeningen,
• Het UK Centre for BioScience heeft een verzameling van afbeeldingen die vrij gebruikt kunnen worden voor onderwijskundige doeleinden. De collectie kan o.a. doorzocht worden op trefwoord en op onderwerp,
• Digital Saskatchewan heeft bijna 9000 foto's die geschikt zijn voor het onderwijs,
• De foto's op de sites Picapp en Ga Het Na (van het Nationaal Archief) kan je niet (gratis) downloaden, maar je krijgt er wel een link waarmee je ze in je leermaterialen kan embedden. Het nadeel daarvan is natuurlijk dat als de foto weggehaald wordt van de site, die ook verdwijnt uit de les die je hebt gemaakt. Maar die kans is niet zo heel groot en de collecties zijn te mooi om er geen gebruik van te maken.
  

Wil je nog meer portals met vrij te gebruiken beeldmateriaal? Kijk dan eens op de wiki Copyright friendly Images, Wikimedia Free Image Resources of Pepermunt.net.

Tot slot een aantal tips.

• Bedenk tevoren wat voor materiaal je wilt hebben. Zou een particulier een foto gemaakt kunnen hebben van het onderwerp? Dan is het handig om te zoeken bij Flickr. Maar als je een tekening wilt hebben van het menselijk lichaam, dan kan je beter http://www.blogger.com/img/blank.gifterecht bij de Advanced Search van een zoekmachine zoals Google of Yahoo.
• Als je op zoek bent naar beeldmateriaal dat ook in andere landen gebruikt wordt in de les (bijv. afbeeldingen van het menselijk lichaam, afbeeldingen van apparaten, historische afbeeldingen) zoek dan niet alleen met Nederlandse zoektermen, maar gebruik ook Engelse, Franse of Duitse zoektermen.
• Vergeet niet de naam van de maker te vermelden bij de afbeeldingen. Als regel is dat verplicht maar het is voor de makers natuurlijk ook leuk om hun naam genoemd te zien en misschien ook een stimulans voor hen om nog meer van hun materialen onder een Creative Commons licentie ter beschikking te stellen van anderen.
• Wil je foto's delen met anderen of bewerken (verkleinen, een uitsnede maken, iets toevoegen of weghalen) en weet je niet hoe dat moet? Op Pepermunt.net vind je waar en hoe je dat kunt doen. Een erg handige site!

Tot slot: als je wilt dat ook mensen met een visuele beperking je les goed kunnen bekijken, dan is het slim om een afbeelding te voorzien van een z.g. 'alt-tag': een tekst die je te zien krijgt wanneer je met je muis over het plaatje beweegt. Daarmee maak je niet alleen je materialen beter toegankelijk voor mensen met een functionele beperking: het materiaal wordt ook beter vindbaar en de gebruikersvriendelijkheid beter. Digitale toegankelijkheid is nu al een verplichting in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs en in het universitair onderwijs. Laten we niet wachten tot dat ook verplicht wordt in de andere sectoren, maar er nu alvast mee aan de slag gaan!

Veel succes!

Afbeelding van docman, gepubliceerd onder CC-by.