woensdag 19 april 2006

Zoekgedrag leerlingen

logo MalmbergOp de Nedbib-lijst, een discussielijst voor bibliothecarissen en informatieprofessionals, werd gisteren melding gemaakt van een artikeltje in AD over een onderzoek waaruit bleek dat 82% van de jongeren de informatie die ze vinden op internet niet checkt omdat ze ervan uitgaan dat de informatie goed is. Uiteraard is zo'n onderzoek koren op de molen van menig (school-)mediathecaris, want wij vinden het belangrijk dat leerlingen leren goed om te gaan met informatie. Maar biedt het onderzoek dat besproken wordt in het AD ook werkelijk aanknopingspunten voor zo'n verhaal?

Ik denk dat we niet te snel in discussie moeten gaan over het onderzoek. Allereerst is het onderzoek uitgevoerd in opdracht van Malmberg, die recent de site Studiehulp heeft gelanceerd, een soort virtuele leeromgeving waar leerlingen 'betrouwbare' informatie wordt geboden die aansluit op hun leerbehoefte. De conclusies uit dit onderzoek gaven, volgens Malmberg, aanleiding tot het ontwikkelen van dit instrument. Dat verbaast me wel enigszins: het onderzoek heeft plaats gevonden in maart, en er zijn nu al demo's beschikbaar van Studiehulp. Complimenten dan voor Malmberg die in zo korte tijd de plannen voor Studiehulp heeft kunnen smeden! Maar ik ben wel benieuwd naar het totale onderzoek, want in het bericht op de site van Malmberg worden maar een paar bevindingen genoemd, en dat maakt me altijd nieuwsgierig naar de rest! Ik vermoed dat Malmberg dat niet zomaar vrijgeeft, maar daar heb ik (nog) geen navraag naar gedaan. Dus mocht iemand van Malmberg dit bericht lezen: ik hou me aanbevolen!

In het bericht op de site van Malmberg vond ik o.a. de volgende uitspraak:


De belangrijkste redenen om informatie niet te checken is goedgelovigheid: “als het op internet staat dan zal het wel kloppen”, gemakzucht: “geen zin om te checken”, op afstand gevolgd door “de website ziet er betrouwbaar uit” en “ik heb geen tijd om te checken.
Die laatste uitspraak kan wel eens de oorzaak zijn van het niet checken van de informatie: wat levert het de leerling op als hij/zij de informatie checkt? Een leerling doet over het algemeen alleen datgene voor school wat ook werkelijk punten oplevert. Het checken van informatie die ze hebben gezocht op het net zal ze vaak weinig opleveren (ze zijn slim genoeg om over het algemeen redelijk betrouwbare bronnen te kiezen), en het kost veel tijd (want er moet veel gezocht worden op het net). Alleen knippen en plakken levert ze soms al een redelijk cijfer op, en het risico dat er een keer onjuiste informatie wordt geknipt en geplakt nemen veel leerlingen op de koop toe.

Mijn conclusie over dit onderzoek is daarom niet zozeer dat we in het onderwijs moeten leren hoe leerlingen informatie moeten checken, maar veel meer dat we leerlingen duidelijk maken dat het belangrijk is dat ze informatie checken. En dat kan op verschillende manieren.

Allereerst denk ik dat we minder belang moeten hechten aan het ophoesten van informatie die al elders beschikbaar is, maar dat we leerlingen moeten vragen om aan de slag te gaan met die informatie. Ze moeten met behulp van de gevonden informatie aan de slag om hun eigen mening te vormen, of om tot nieuwe conclusies te komen. Dat maakt het vinden van goede - onderbouwde - informatie met bronnenvermelding aantrekkelijker; knippen en plakken volstaat dan niet langer.

En vervolgens stel ik voor dat er een keuze wordt gemaakt. Ofwel de leerling krijgt de bronnen kant en klaar aangereikt, ofwel het zoeken en/of waarderen van de bronnen wordt onderdeel van de opdracht. Ik denk dan bijvoorbeeld aan een opdracht waarbij twee bronnen gegeven worden die de leerling met elkaar moet vergelijken. Of een opdracht waarbij alle leerlingen bronnen moeten zoeken waarna de beste geselecteerd worden. Als ze die dan vervolgens op het web bewaren via Del.icio.us of FURL dan bouwen ze op die manier gelijk een eigen bronnenbank op, en ze leren en passant hoe ze die bronnen moeten ontsluiten met tags en eventueel hoe ze de inhoud van de bron kort kunnen beschrijven.

Als het onderwijs zo wordt ingericht, denk ik dat veel meer leerlingen serieus zullen kijken naar de bronnen die ze gebruiken. Want ik denk dat het eerder gebrek is aan interesse waardoor leerlingen hun bronnen niet checken dan gebrek aan informatievaardigheden. Ik denk zeker dat er op dat gebied nog een slag valt te slaan, maar ik vermoed dat leerlingen zich die vaardigheid snel eigen zullen maken als ze daartoe gemotiveerd worden!

N.B. Ik realiseer me dat de uitspraken die ik hier doe niet onderbouwd worden door enig onderzoek, en dat ik mijn verhaal ophang aan één zinsnede uit het bericht van Malmberg. Wat ik hier vertel is mijn eigen visie en heb je een andere visie dan hoor ik dat graag!

7 opmerkingen:

Anoniem zei

Dag Margreet,
Je maakt denk ik een verspreking: vinden op internet niet checkt omdat ze ervan uitgaan dat de informatie niet goed is.
volgens mij moet het woordje niet weg of...
Verder ben ik het helemaal eens met Malmberg laat kinderen zoeken op de juiste plaats voor de basisschool dus www,wikikids.nl

Met vriendelijke groet,
Ronald

m2cm zei

@Ronald,
Dank voor de tip: inderdaad een verschrijving. Ik heb het gelijk gecorrigeerd! Enne... ik heb ook al iemand anders verwezen naar http://www.wikikids.nl. Want dat project dat vind ik echt geweldig!

Anoniem zei

In het onderzoek wordt Studiehulp gepresenteerd als "oplossing" voor het feit dat leerlingen/studenten de informatie niet checken.

Studiehulp is misschien een prima product, maar zeker geen oplossing voor dit probleem, integendeel! Mensen worden er eerder nog gemakzuchtiger van: het staat op studiehulp dus ik hoef het niet te checken.

Als je leerdoel is dat mensen beter leren omgaan met internetinformatie dan moet je juist niet van die voorgeselecteerde bronnenbanken gebruik maken maar, zoals je al schrijft 'het zoeken en/of waarderen van de bronnen onderdeel maken van de opdracht'.

Anoniem zei

Ik ben het met je eens, Margreet. In principe is het knip-en-plak gedrag van scholieren niet nieuw. Toen ik naar school ging had je echter alleen de bibliotheek om uit bronnen te knippen en te plakken. De bibliotheek maakt een voorselectie in de beschikbare bronnen, namelijk betrouwbare.

Om leren gaan met het verschil in type informatie die je op het internet vindt is heel belangrijk. Je hebt meningen die niet zozeer op argumenten gebaseerd zijn en je hebt inzichten die wel onderbouwd zijn.

Als ik jouw voorstel voor verandering lees kan ik maar één conclusie trekken. Eigenlijk kunnen we heel gelukkig zijn dat we nu beschikken over zoveel informatie via het internet. Kinderen worden daardoor, mits ze de juiste begeleiding krijgen, gedwongen kritisch te kijken naar de informatie die op ze afkomt en beter hun mening vormen dan ooit.

m2cm zei

@Elmine en Duimdog,
Helemaal mee eens! Ik vind het vooral belangrijk dat we leerlingen leren twijfelen, want volgens mij bestaan er - bijna - geen absolute waarheden. Zelfs de betrouwbare bronnen moeten we m.i. wantrouwen, want ook die geven over het algemeen maar één mening weer van één expert in dat vakgebied. Een omgeving zoals Studiehulp creëert een schijnveiligheid. Ik heb liever dat docenten afwisselend per keer bepalen of ze zelf bronnen selecteren (omdat ze er op dat moment de voorkeur aan geven dat de leerlingen zich bezighouden met de vraag zelf), dat ze een aantal bronnen aanbieden waaruit de leerling een keuze moet maken (omdat ze het belangrijk vinden dat leerlingen de bronnen evalueren) of dat ze helemaal geen bronnen geven (omdat ze willen dat de leerlingen zelf zoeken en selecteren). Als dat bewust wordt gedaan, en over de verschillende vakken heen, dan denk ik dat we aan het einde van het voortgezet onderwijs leerlingen hebben die weten wat bronnen zijn, en hoe ze de informatie kunnen selecteren die het antwoord geeft op hun vragen!

Anoniem zei

Ik begrijp die verwijzing naar wikikids niet. Want juist daar kan heel veel info op terechtkomen die niet gecheckt is.

m2cm zei

@anonymous,

De informatie op wikikids wordt gecheckt door de internetgemeenschap. Dat is geen garantie dat die informatie juist is, maar is het feit dat informatie gecheckt wordt door een redactie dat wel? Door zelf informatie te plaatsen op bijv. wikikids leren kinderen kritisch om te gaan met informatie. Ze moeten zelf een afweging maken of hun kennis 'beter' is dan de informatie die daar door anderen op is geplaatst, en ze leren om hun bronnen te vermelden. Want binnen de wikigemeenschap is men als regel zeer zorgvuldig in het omgaan met copyrights. Gebruikers van wikikids kunnen zien hoe een pagina is ontstaan, wie daaraan een bijdrage hebben geleverd, en vaak vinden ze ook informatie over de expertise van de schrijvers. Kortom: ze leren kritisch te kijken naar de waarde van de bron. En dat vind ik nog veel waardevoller dan informatie klakkeloos overnemen uit een encylopedie. Want ook die informatie is soms eenzijdig terwijl veel mensen denken dat de informatie uit een encyclopedie altijd de enige juiste is!