Zoekgedrag leerlingen

Op de Nedbib-lijst, een discussielijst voor bibliothecarissen en informatieprofessionals, werd gisteren melding gemaakt van een artikeltje in AD over een onderzoek waaruit bleek dat 82% van de jongeren de informatie die ze vinden op internet niet checkt omdat ze ervan uitgaan dat de informatie goed is. Uiteraard is zo'n onderzoek koren op de molen van menig (school-)mediathecaris, want wij vinden het belangrijk dat leerlingen leren goed om te gaan met informatie. Maar biedt het onderzoek dat besproken wordt in het AD ook werkelijk aanknopingspunten voor zo'n verhaal?

Ik denk dat we niet te snel in discussie moeten gaan over het onderzoek. Allereerst is het onderzoek uitgevoerd in opdracht van Malmberg, die recent de site Studiehulp heeft gelanceerd, een soort virtuele leeromgeving waar leerlingen 'betrouwbare' informatie wordt geboden die aansluit op hun leerbehoefte. De conclusies uit dit onderzoek gaven, volgens Malmberg, aanleiding tot het ontwikkelen van dit instrument. Dat verbaast me wel enigszins: het onderzoek heeft plaats gevonden in maart, en er zijn nu al demo's beschikbaar van Studiehulp. Complimenten dan voor Malmberg die in zo korte tijd de plannen voor Studiehulp heeft kunnen smeden! Maar ik ben wel benieuwd naar het totale onderzoek, want in het bericht op de site van Malmberg worden maar een paar bevindingen genoemd, en dat maakt me altijd nieuwsgierig naar de rest! Ik vermoed dat Malmberg dat niet zomaar vrijgeeft, maar daar heb ik (nog) geen navraag naar gedaan. Dus mocht iemand van Malmberg dit bericht lezen: ik hou me aanbevolen!

In het bericht op de site van Malmberg vond ik o.a. de volgende uitspraak:

De belangrijkste redenen om informatie niet te checken is goedgelovigheid: “als het op internet staat dan zal het wel kloppen”, gemakzucht: “geen zin om te checken”, op afstand gevolgd door “de website ziet er betrouwbaar uit” en “ik heb geen tijd om te checken.

Die laatste uitspraak kan wel eens de oorzaak zijn van het niet checken van de informatie: wat levert het de leerling op als hij/zij de informatie checkt? Een leerling doet over het algemeen alleen datgene voor school wat ook werkelijk punten oplevert. Het checken van informatie die ze hebben gezocht op het net zal ze vaak weinig opleveren (ze zijn slim genoeg om over het algemeen redelijk betrouwbare bronnen te kiezen), en het kost veel tijd (want er moet veel gezocht worden op het net). Alleen knippen en plakken levert ze soms al een redelijk cijfer op, en het risico dat er een keer onjuiste informatie wordt geknipt en geplakt nemen veel leerlingen op de koop toe.

Mijn conclusie over dit onderzoek is daarom niet zozeer dat we in het onderwijs moeten leren hoe leerlingen informatie moeten checken, maar veel meer dat we leerlingen duidelijk maken dat het belangrijk is dat ze informatie checken. En dat kan op verschillende manieren.

Allereerst denk ik dat we minder belang moeten hechten aan het ophoesten van informatie die al elders beschikbaar is, maar dat we leerlingen moeten vragen om aan de slag te gaan met die informatie. Ze moeten met behulp van de gevonden informatie aan de slag om hun eigen mening te vormen, of om tot nieuwe conclusies te komen. Dat maakt het vinden van goede - onderbouwde - informatie met bronnenvermelding aantrekkelijker; knippen en plakken volstaat dan niet langer.

En vervolgens stel ik voor dat er een keuze wordt gemaakt. Ofwel de leerling krijgt de bronnen kant en klaar aangereikt, ofwel het zoeken en/of waarderen van de bronnen wordt onderdeel van de opdracht. Ik denk dan bijvoorbeeld aan een opdracht waarbij twee bronnen gegeven worden die de leerling met elkaar moet vergelijken. Of een opdracht waarbij alle leerlingen bronnen moeten zoeken waarna de beste geselecteerd worden. Als ze die dan vervolgens op het web bewaren via Del.icio.us of FURL dan bouwen ze op die manier gelijk een eigen bronnenbank op, en ze leren en passant hoe ze die bronnen moeten ontsluiten met tags en eventueel hoe ze de inhoud van de bron kort kunnen beschrijven.

Als het onderwijs zo wordt ingericht, denk ik dat veel meer leerlingen serieus zullen kijken naar de bronnen die ze gebruiken. Want ik denk dat het eerder gebrek is aan interesse waardoor leerlingen hun bronnen niet checken dan gebrek aan informatievaardigheden. Ik denk zeker dat er op dat gebied nog een slag valt te slaan, maar ik vermoed dat leerlingen zich die vaardigheid snel eigen zullen maken als ze daartoe gemotiveerd worden!

N.B. Ik realiseer me dat de uitspraken die ik hier doe niet onderbouwd worden door enig onderzoek, en dat ik mijn verhaal ophang aan één zinsnede uit het bericht van Malmberg. Wat ik hier vertel is mijn eigen visie en heb je een andere visie dan hoor ik dat graag!