Leer je meer van werken dan van leren?

Alweer een tijdje geleden las ik op verschillende plekken over een onderzoek dat gedaan is door het ROA (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt) over hoe formeel leren (in cursussen, op scholen enz.) zich verhoudt tot informeel leren (leren door te doen). Eén van de conclusies die in bijna elk persbericht werd genoemd was:

Een jaar werken heeft ongeveer een even groot effect op iemands kennisontwikkeling als driekwart jaar studeren.

Een opzienbarende conclusie, leek mij, want moest ik hieruit nu de conclusie trekken dat we leerlingen beter een baan konden geven dan een opleiding op school te laten volgen? Gelukkig kon ik het onderzoek downloaden van het net, en eens kijken wat nu precies onderzocht was, en wat de conclusies waren. En tot mijn vreugd bleek het allemaal iets meer genuanceerd te liggen als uit het persbericht leek.

Wat wordt er precies gezegd? In de conclusies staat o.a.:

Het informeel leren heeft een groot effect op de kennisontwikkeling van mensen. Sterk op de toekomst gerichte mensen kiezen banen waarin zij veel kunnen leren. Voor alle leeftijdscategorieën geldt dat werkenden zich meer ontwikkelen dan nietwerkenden. Een jaar niet werken komt, wat iemands kennisontwikkeling betreft, overeen met een half jaar minder opleiding volgen.

De kennistoename werd onderzocht door aan de respondenten te vragen om zich de kennis en vaardigheden voor te stellen die nodig zijn om in hun werk optimaal te kunnen functioneren. Vervolgens werd aan hen gevraagd hun eigen kennispeil op verschillende momenten in hun loopbaan in te schatten. Uit dat onderzoek bleek dat werkende jongeren een veel grotere ontwikkeling doormaken dan niet-werkende jongeren. Althans: zo ervaren ze het zelf.

Ik ben niet zo onder de indruk van dit verhaal. Want ik denk (maar ik geef toe dat ik daar geen onderzoek naar heb gedaan) dat mensen zich vooral bewust zijn van het feit dat ze leren als ze zich bewust zijn dat ze de kennis missen om iets te doen wat ze zelf willen. Wat op school geleerd wordt, wordt door leerlingen vaak afgedaan als irrelevant. Soms blijkt op een later moment dat die kennis toch wel bruikbaar is, maar dan zijn ze - vermoed ik - zich er vaak niet meer van bewust waar en wanneer ze dat geleerd hebben.

Idem geldt volgens mij voor leren buiten het werk en school om. Ik denk dat mijn kinderen zich er amper bewust van zijn dat ze dagelijks van alles leren buiten school en werk om, terwijl ik ervan overtuigd ben dat ze dat wel doen. Ze nemen bijvoorbeeld ongemerkt ongelooflijk veel informatie tot zich via de media. Zo kreeg ik vanmorgen van een van mijn kinderen de krant onder mijn neus geschoven met de opmerking: 'Dit moet je lezen: een boeiend artikel over het beeld dat wij in het Westen hebben van de Islamitische republiek'! Maar van dat leren thuis zijn ze zich niet bewust: ze vinden dit soort zaken doodgewoon.

Daar staat tegenover dat toen ze hun eerste baantje kregen, ze vonden dat ze daarvoor ongelooflijk veel moesten leren. Schappen vullen, spiegelen, voorraad opnemen, kas opmaken: ze maakten zich de begrippen in no-time eigen. De kennis die ze toen opdeden was op de korte termijn van belang, maar of ze daarmee nu (ook op termijn) meer relevante zaken leerden dan thuis en op school, daar durf ik geen uitspraak over te doen. Misschien dat het ROA zich daar eens over zou kunnen buigen??