Angst om af te gaan

Eén van de redenen die vaak genoemd worden waarom ict in het onderwijs maar mondjesmaat gebruikt wordt is dat docenten bang zouden zijn om te laten zien dat leerlingen hen op dat gebied de baas zouden zijn. Ik heb inderdaad wel van docenten gehoord dat ze zich die materie eigen willen maken voordat ze hun leerlingen daarmee aan de slag zetten. Ik kan me dat wel voorstellen: je voelt je nu eenmaal zekerder van je zaak als je zelf precies van de hoed en de rand weet en hebt ervaren hoe je problemen die zich voordoen kunt oplossen. En in de pers wordt maar al te vaak benadrukt hoe slim leerlingen wel niet zijn in het gebruik van ict en hoe dom docenten zijn op dit gebied. Niet de beste manier om zelfvertrouwen te kweken om met ict-middelen aan de slag te gaan!

Ik denk dat het niet juist is om te denken dat je zelf de middelen moet kunnen gebruiken om ze in te kunnen zetten in de les. Je hoeft toch ook niet verslaafd te zijn geweest om iemand te helpen die van een verslaving af wil komen? En wie verwacht van de meester dat hij net als de leerlingen kan touwtjespringen met twee touwen en tussendoor een handstand maakt? Voor sommige leerlingen geen probleem maar voor veel meesters en juffen niet echt hun primaire talent!

Natuurlijk is het makkelijk als je als docent zelf hebt ervaren hoe dingen in elkaar zitten. Maar nog belangrijker is het m.i. dat je afstand kunt nemen van wat er geleerd moet worden en dat in een breder kader kunt zetten. Dus niet leren hoe je een handstand moet maken terwijl je touwtjespringt maar wel weten hoe je dat kunt aanleren, weten hoe je een pleister moet plakken, de leerling aanmoedigen en zelf de touwtjes draaien zodat de leerling kan oefenen.

Datzelfde gaat volgens mij op voor het werken met ict: om bijvoorbeeld een leerling te helpen met het zoeken naar informatie hoef je niet zelf de knoppen te kunnen bedienen. Je moet als docent wel weten hoe je de vraag helder moet krijgen, hoe je je zoektermen moet bepalen hoe je de gevonden informatie moet beoordelen. Dat is een vaardigheid die docenten al lang hebben omdat die niet alleen noodzakelijk is bij het zoeken naar informatie op internet maar ook bij het zoeken naar informatie in andere bronnen. Bijzonder is dat leerlingen deze vaardigheden juist niet hebben: ze zijn goed in het bedienen van de knoppen maar ze hebben weinig tot geen idee hoe ze hun zoekvraag moeten afbakenen, hoe ze zoektermen moeten formuleren en op basis van welke criteria ze gevonden informatie kunnen beoordelen. Door de vaardigheden en inzichten van leerlingen en docenten samen te voegen ontstaat de kennis die nodig is om het informatieverwervingsproces met succes te doorlopen.

Idem dito geldt voor bijvoorbeeld het maken van educatieve games. Je hoeft als docent niet het programma waarmee de game gemaakt wordt in zijn geheel te doorgronden. Wel moet je weten hoe het hele proces van het bouwen van een game in stappen onderverdeeld kan worden, hoeveel tijd er voor de verschillende stappen ingepland moet worden, hoe je een spel leuk en/of spannend kunt maken, op welke verschillende manieren je de educatieve content kunt aanbieden, waar leerlingen informatie over het gebruik van de software kunnen vinden enz. Je moet dus als docent wel een heleboel weten en kunnen maar het doorgronden van de software is niet noodzakelijk.

Toch merk ik nog vaak dat bij professionalisering van docenten de aandacht uitgaan naar het beheersen van het instrumentarium. Dat vind ik jammer: ik denk dat de focus bij scholing van docenten op ict-gebied moet liggen op hoe je leerlingen kunt coachen bij het gebruiken van ict. Door zelf met de tools te werken zul je ongetwijfeld tegen een aantal problemen oplopen waarmee ook leerlingen geconfronteerd worden als ze die tools gaan gebruiken. Maar je zult ook tijd investeren in dingen die voor leerlingen geen enkel probleem zijn terwijl je andere zaken die voor leerlingen wel lastig zijn en voor jou niet over het hoofd zult zien. Leren hoe je een tool kunt gebruiken kan daarom een hulpmiddel zijn in de professionalisering van de docent maar ik denk dat we ervoor moeten oppassen om het daarbij te laten!