Geen Procrustesbedden meer

Fascinerend vond ik altijd het verhaal van de herbergier Procrustes. Procrustes vulde zijn inkomen aan met het geld en de goederen van reizigers die in zijn herberg waren overleden. Hij had een bijzondere aanpak: hij bood lange mensen die zijn herberg aandeden een klein bed aan en korte mensen een lang bed. Natuurlijk paste dat niet maar daarvoor had Procrustes een oplossing. Lange mensen maakte hij een kopje kleiner om ze in het bed te laten passen; kleine mensen rekte hij op zodat ze de goede lengte kregen. De gevolgen van die actie waren duidelijk: de reizigers legden natuurlijk het loodje.

Ik heb me altijd afgevraagd hoe het eraan toe zou zijn gegaan in de herberg van Procrustes. Een reiziger komt binnen in de heerlijke warme herberg na een lange reis. Hij koestert zich in de warmte van de open haard. Procrustes biedt hem een lekkere warme maaltijd aan. De maaltijd wordt besloten met een drankje. Procrustes komt er gezellig bij zitten: het is niet druk in de herberg. Ze praten over de lange reis die de bezoeker heeft gemaakt en wat zijn plannen zijn voor de volgende dag. Procrustes is erg geïnteresseerd: wie verre reizen maakt kan veel verhalen en Procrustes zelf komt nooit verder dan zijn herberg. Hij vindt het heerlijk om zulke bijzondere bezoekers te hebben die elke keer weer verrassende verhalen hebben. Maar het wordt laat en de reiziger is moe dus Procrustes wijst hem zijn kamer. Daar aangekomen blijkt het bed aan de krappe kant. 'Geen probleem', stelt Procrustes de reiziger gerust: hij zal het wel oplossen....

Tijdens de afgelopen dagen bedacht ik dat het onderwijs op een bepaalde manier trekjes van Procrustes vertoont. We maken ze weliswaar niet letterlijk een kopje kleiner maar er is soms weinig ruimte voor leerlingen van een niet-gemiddeld 'postuur'. We zijn heel welwillend en geïnteresseerd, maar als het erop aan komt is moeten ze zich aanpassen aan het bed dat wij voor ze klaar zetten. Juist voor de dingen die leerlingen zo bijzonder maken is vaak weinig plaats in het onderwijs. De leerling moet zich aanpassen aan het bed. Daarbij moet er soms wat sneuvelen: er is vaak weinig ruimte om bijzondere talenten van leerlingen binnen het onderwijs te benutten en nog minder om ze uit te bouwen.

Ik denk niet dat het onwil is van het onderwijs: ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen die betrokken zijn bij het onderwijs oprecht geïnteresseerd zijn in de mensen die ze verder willen helpen in hun ontwikkeling. Maar het is moeilijk om voor elke leerling een passend bed te vinden: dat moet je zelf maken. En dat vraagt heel wat doorzettingsvermogen en creativiteit. Het curriculum lijkt soms een keurslijf, de leermethode biedt maar één aanpak, het rooster biedt geen ruimte, de school heeft niet de benodigde lokalen, ruimtes en materialen en gereedschappen en de docent heeft teveel leerlingen in de klas. Het zijn allemaal invoelbare argumenten maar mijns inziens mogen ze geen van alleen ertoe leiden dat een leerling in een Procrustes-bed belandt. Want voor elk probleem is een oplossing te bedenken, ook al zal dat soms niet eenvoudig zijn en tijd en energie vragen van docenten, onderwijsondersteunend personeel, directies, besturen en - niet te vergeten - de leerlingen zelf. Als iemand immers belang heeft bij een bed op maat dan is het wel de leerling zelf. Dat is een goede reden om hem bij het bouwen van het bed te betrekken, al was het alleen maar omdat je de leerling nodig hebt om de preciese maat van het bed te bepalen.

Mijn nieuwjaarwens is dat het onderwijs leerlingen minder vaak in een Procrustesbed gaat leggen maar bedden op maat gaat maken. De leerling die zo handig is met elektro maar zo slecht is in Engels mag een motor gaan bouwen en leert door het gebruik van de Engelstalige handleidingen. De leerling die gefascineerd is door sterrenkunde maar slecht is in natuurkunde doet onderzoek waarom de aarde niet uit zijn baan vliegt en de leerling die vooral veel tijd wil besteden aan zijn vrienden mag met een aantal medeleerlingen een internationale community oprichten en met hen een wiki gaan bouwen rond het onderwerp jeugdculturen. De schaatser van de klas doet onderzoek in de windtunnel hoe hij zijn tijd kan verbeteren door zijn houding te veranderen, de gamer verkent de geschiedenis door het spelen van Civilization en de leden van de schoolband ontwikkelen een poster voor hun band, schrijven een persbericht en maken een filmpje dat ze op YouTube plaatsen. Al doende lverbetert hun Nederlands, ze nemen kennis van vormgeving en ze doen informatievaardigheden op. Er zijn net zoveel mogelijkheden als er leerlingen zijn.

Moge in 2009 in het onderwijs de Procrustesbedden verdwijnen en overal in het onderwijs meegroeibedden in gebruik genomen worden!