Beter worden dan de klas of jezelf verbeteren?

Elke keer weer als ik zie hoeveel stress het maken van repetities, tentamens of examens met zich meebrengt vraag ik me af of dat niet anders kan. Het is niet alleen de stress die me dwars zit: ik heb er ook veel moeite mee dat met het in het VO gebruikelijke toetssysteem vooral gemeten wordt hoeveel een leerling van het gemiddelde/de rest van de klas afwijkt en niet hoeveel hij zichzelf heeft verbeterd. Voor de leerlingen die niet zo goed kunnen leren lijkt me dat uitermate frusterend: ook al doen ze nog zo hun best ze blijven altijd op het randje scoren. Daar gaat volgens mij heel weinig stimulans van uit. Dat geldt overigens ook voor de 'gemiddelde' en 'bovengemiddelde' leerling: hun resultaten zullen over het algemeen redelijk stabiel zijn. Als je altijd een zeven scoort zul je daar vermoedelijk niet heel veel bezwaar tegen maken maar het lijkt mij inspirerender als zichtbaar gemaakt wordt wat je in de loop van een jaar leert.

Een manier om dat te doen is door te werken met voortgangstoetsen. In het begin van de lesperiode neem je alle leerlingen een nultoets af. Deze toets is bestemd om te achterhalen wat de leerling al weet van de leerstof die in de komende periode behandeld zal worden. De toets hoeft door de leerlingen niet voorbereid te worden en telt niet mee voor het eindresultaat. Over het algemeen zal die toets slecht gemaakt worden: de leerling moet zich de stof immers nog eigen maken. Mogelijk is er wel een aantal leerlingen dat al bekend is met (delen van) de leerstof: het zou mooi zijn als je hen een aangepast programma zou kunnen aanbieden bijvoorbeeld door hen te betrekken bij het uitleggen van de stof aan de rest van de groep.

Aan het einde van de lesperiode als de leerstof behandeld is (en eventueel ook tussendoor), wordt de toets vervolgens herhaald: uiteraard zullen de leerlingen nu veel meer vragen goed kunnen beantwoorden. De leerling die begon met een 4 zit nu misschien op een 6 en de leerling die begon op een 0 is gestegen naar een 5. Bij een gewone toets betekent dat voor de laatste leerling een onvoldoende, maar het is natuurlijk een prima prestatie als je zo vooruit bent gegaan. En het is voor beide leerlingen leuk om te zien dat ze de afgelopen periode niet voor niets hebben gewerkt: ze hebben allebei het nodige van de lessen opgestoken.

De gemeten vooruitgang zal op veel scholen niet meegeteld kunnen worden voor het rapportcijfer omdat examens nu eenmaal niet draaien om (relatieve) vooruitgang maar om het (absolute) eindresultaat. Maar je kunt leerlingen die echt zijn vooruitgegaan natuurlijk wel op andere manieren belonen: een complimentje wordt altijd gewaardeerd en een opmerking op het rapport zal ook vast op prijs gesteld worden. Of vraag de leerling hoe hij/zij die vooruitgang tot stand heeft gebracht en geef dat als tip mee in de schoolkrant of op de schoolwebsite. Of roep een prijs in het leven voor de leerling die de meeste vooruitgang boekt in een schooljaar en ga daarmee naar de lokale pers. Of vraag de leerlingen zelf of ze suggesties hebben hoe je dit kunt belonen. Wedden dat ze iets leuks verzinnen?!

Dit was weer het laatste blogje voor de vakantie. Wij zijn weer terug op 4 mei 11 mei. Dan horen jullie van Martijn over de mediawijsheidprijs die hij heeft gewonnen. Wat zijn verhaal is kan ik jullie niet vertellen; dat is helemaal van hem. Maar dat ik apetrots ben dat kunnen jullie vast wel begrijpen! Prettige vakantie allemaal!




Afbeelding van Roujo, CC-licentie
Foto van Martijn van Trendmatcher, CC-licentie