maandag 27 september 2010

Mediawijsheid: niet alleen voor leerlingen

Afbeelding van jonge vogels die het voorbeeld van hun moeder volgenVorige week organiseerde ik, samen met iemand anders, een studiemiddag over mediawijsheid voor een aantal ict-coördinatoren en directieleden van verschillende VO-scholen. Daarbij gingen we uit van de door de EU gemaakte uitsplitsing van mediawijsheid in 3 C's:
  • Content (de leerling als ontvanger: informatievaardigheden),
  • Contact (de leerling als deelnemer: via internet en mobiel contacten onderhouden met anderen),
  • Conduct (de leerling als initiator: zelf iets online zetten, je eigen identiteit ontplooien en ontwikkelen, deelnemen aan maatschappelijke ontwikkelingen).
De insteek van de middag was mediawijsheid voor leerlingen, maar gaandeweg de middag bleek dat we het onderwerp breder moesten pakken. Dat was op zich voor mij niet nieuw, maar toen we er met ons allen over na gingen denken, werd me eigenlijk pas echt duidelijk hoe belangrijk het is dat binnen scholen ook aandacht wordt besteed aan mediawijsheid voor docenten èn voor de onderwijsinstelling. In de post van vandaag zal ik een aantal redenen noemen waarom scholen mediawijs moeten zijn; in die van morgen ga ik in op het belang van mediawijsheid voor docenten. Ik beperk me daarbij voor de voordelen voor VO-scholen, maar de mogelijkheden voor PO-scholen zijn eigenlijk hetzelfde.

Om te beginnen wil ik in kaart breng welke mogelijkheden een mediawijze schoolorganisatie heeft. Daarbij laat ik buiten beschouwing de voordelen die het een school biedt als ze gebruik maken van digitale leermiddelen die via het web te vinden zijn en de noodzaak om op dit gebied beleid te ontwikkelen. Het gebruiken, aanpassen en delen van leermaterialen komt morgen aan bod.

Scholen die sociale media goed benutten, kunnen daarmee verschillende doelgroepen bereiken. Leerlingen van groep 8 kunnen bereikt worden via Hyves of MSN. Er zijn ook veel ouders met een Hyves- en/of Facebookaccount. Onnodig te zeggen dat ouders een belangrijke rol spelen bij de keuze van de middelbare school en dat het van belang is om hen een goed beeld van de school te bieden. Een filmpje op YouTube, een blog dat gevuld wordt door de leerlingen: het zijn prima manieren om te laten zien wat een school te bieden heeft.

Scholen kunnen sociale media ook gebruiken om contact te houden met de leerlingen die afgestudeerd zijn. Dat kan handig zijn als je een reünie wilt organiseren, maar ook bijvoorbeeld bij de organisatie van een studie- of beroepenmarkt. Want leerlingen horen het liefst van andere (oud-)leerlingen wat ze te wachten staat als ze kiezen voor een vervolgopleiding of een werkkring.

VO-scholen zijn geen op zichzelf staande instituten: hun leerlingen lopen stage bij bedrijven in de regio en na afloop van hun middelbare schoolopleiding gaan ze door naar vervolgopleidingen. Mediawijze scholen houden contacten met het bedrijfsleven en vervolglopleidingen om te weten wat de beste toekomstmogelijkheden biedt voor hun leerlingen. Via sociale media kan je makkelijk veel contacten onderhouden. Als je op zoek bent naar een stageplek, dan kan een tweet met de hashtag #durftevragen uitkomst bieden.

Sociale media kunnen ook een keerzijde hebben: een school die geen gebruik maakt van sociale media, loopt het risico dat anderen de media gebruiken om een beeld te schetsen van de school waarin de school zich niet herkent. En dat is heel voorzichtig gesteld: kwaadwillenden kunnen heel snel een school een heel negatief imago bezorgen als de school niet zelf werkt aan zijn virtuele imago. In de Volkskrant van afgelopen zaterdag stond een aardig artikel over de macht van sociale media. Daarin werd o.a. het voorbeeld genoemd van Greenpeace die via kanalen als Twitter en Facebook Nestlé ervan beschuldigde chocolade te maken met palmolie van leveranciers die hiervoor regenwoud kapten. Nestlé was op zo'n actie niet voorbereid, en reageerde door te proberen de berichten van internet te laten verwijderen. Iedereen die mediawijs is had Nestlé kunnen vertellen dat die aanpak alleen maar zou leiden tot meer rumoer. De van de actie waren dan ook groot: Nestlé heeft door de actie veel imagoschade geleden.

Ook Domino Pizza in de VS kan meepraten over wat de gevolgen kunnen zijn als je geen adequaat communicatiebeleid hebt ontwikkeld ten aanzien van de sociale media. Een tweetal van hun medewerkers zette op een dag een filmpje op YouTube. In het filmpje was te zien hoe ze kaas in hun neus staken voordat ze het op de pizza deden, erop spuugden en meer van dat soort smerige grappen uithaalden. Domino Pizza had geen sociaal netwerk opgebouwd en wist, net als Nestlé, niet hoe te reageren, waardoor het publiek geen vertrouwen meer had in de kwaliteit de producten. Inmiddels heeft Domino een nieuw communicatiebeleid ontwikkeld, waarin transparantie en sociale media een grote rol spelen.

Een ander aspect van mediawijsheid is privacy. Op veel scholen wordt door docenten en leerlingen voor school gebruik gemaakt van toepassingen in de cloud, zoals mail (Hotmail, Gmail) en delen documenten (bijv. via Google apps of Microsoft Live). Soms wordt het gebruik van die cloud-toepassingen door scholen gestimuleerd, bijvoorbeeld doordat hun mail wordt verzorgd door Google. Prima service van Google, maar hebben die scholen ook nagedacht over de veiligheid van die documenten en de privacy van hun gebruikers? Bestanden die op een server in de VS staan, kunnen ten gevolge van de Patriot Act door de Amerikaanse overheid ingezien worden als ze denken dat dat van belang is in het kader van terrorismebestrijding. Daarvoor is geen toestemming nodig van de eigenaar van de bestanden: sterker nog: de Amerikaanse overheid heeft het recht om de bestanden in te zien zonder dat ze de eigenaar daarvan ooit hoeven te informeren. Wil een school dat wel? Het lijkt mij een goede zaak dat scholen zich hierin verdiepen en een beleid uitstippelen welke bestanden niet en welke wel in de cloud gezet mogen worden, en dan bij welke dienstenaanbieder.

Ik ken weinig scholen die een beleid hebben ontwikkeld op het gebied van media. Hoeveel scholen hebben een Hyves- en Facebookpagina gemaakt voor hun organisatie, en een Twitter-account aangevraagd? Als je dat niet zelf doet als school, dan is de kans groot dat iemand anders dat doet voor jou en dan is het natuurlijk de vraag wat op dat account gaat gebeuren. Welke scholen hebben afspraken gemaakt over het gebruik van cloudtoepassingen door hun medewerkers voor schooldocumenten? En zijn er internetprotocollen waarin vastgelegd is of hun medewerkers sociale netwerken mogen gebruiken om te vertellen over de school of contact te houden met leerlingen en eventueel binnen welke kaders dat moet gebeuren?

Er zijn vast scholen waar een aantal van dit soort zaken geregeld is, maar ik weet zeker dat er een heleboel scholen zijn die hier nog niet over hebben nagedacht en die dus ook geen afspraken hebben gemaakt.

Laten we, als we mediawijsheid in het onderwijs op de kaart willen zetten, ons niet beperken tot mediawijsheid voor leerlingen, maar ons ook buigen over mediawijsheid voor de docenten en de onderwijsinstelling. Al was het alleen maar omdat de beste manier om onze leerlingen mediawijs te maken, is te laten zien hoe het moet.

Afbeelding van Walmink, gepubliceerd onder CC-by-nc-sa.

6 opmerkingen:

Mol zei

Hallo Margreet,

Hoewel we nog geen concreet beleid(splan) op onze school hebben, maken we wel gebruik van bijv. twitter en heb ik zelf een hyves & twitter account. Ik onderhoud idd contact met leerlingen, maar ook oud-leerlingen volgen zo hun oude school.
Daarnaast is onze mediathecaris opgeleid als mediacoach en geeft ze lessen informatievaardigheden aan -nu nog- de brugklas.
Schoolmail doen we via GApps en meer en meer wordt het delen van bestanden of het gebruik van formulieren ontdekt.

Groeten,
Anco van Moolenbroek
directeur De Passie Utrecht

www.twitter.com/passieutrecht
www.twitter.com/moolenbroek
www.passie.net

Amber Walraven zei

Weer een post waar ik het alleen maar eens mee kan zijn!
Ben benieuwd naar je vervolg!

m2cm zei

@Mol,

Dat is goed om te horen, dat er wel degelijk scholen zijn die op verschillende manieren bezig zijn met mediawijsheid. Ik hoop wel dat jullie al die activiteiten nog een keer vastleggen in een plan, zodat je kunt zien of er dubbelingen zijn of lacunes.

Wat betreft Gmail: hebben jullie op dat punt een bewust besluit genomen wat je in de cloud zet en wat niet? Ik gebruik zelf met veel plezier Gmail, maar ik ben wel terughoudend in wat ik via Gmail verstuur.

@Amber,
Ik ben bang dat ik het met deze post voor scholen niet makkelijker maak om aan de slag te gaan met mediawijsheid. Het onderwerp wordt zo nog breder, wat ertoe zou kunnen leiden dat scholen er helemaal niet meer aan durven te beginnen. Maar ja: het is wel iets waar maar heel weinig scholen bij stilstaan: het belang van een mediawijze organisatie, dus ik kon het niet nalaten om er een keer wat over te schrijven.

Unknown zei

weer een wijze blog, Margreet.
mijn school staat helemaal aan het begin van nadenken, dus dat duurt nog wel even.
een opmerking van een leerkracht: een hashtag is met een # en niet met een @
;-)

Amber Walraven zei

Margreet,
Scholen moeten misschien eerst wel een beetje bang gemaakt worden, de noodzaak moet er zijn, en dan beseffen dat je klein moet beginnen, en niet alles tegelijk hoeft en kan :-D

m2cm zei

@Amber,
Bang maken lijkt me wel heel ver gaan, maar vanuit mijn game-ervaring ben ik het wel met je eens dat we het niet te makkelijk moeten maken. Je leert het best als je in een flow komt, en je bereikt een flow als de uitdaging zo groot mogelijk is, maar nog wel net haalbaar. En ja, dan is het natuurlijk level voor level binnenhalen ;-)