Informatievaardige journalisten?

Inmiddels heb ik in bijna alle landelijke kranten een verhaal gezien over de informatievaardigheden van leerlingen. Blijkbaar vindt men het persbericht van Malmberg een goede aanleiding voor een verhaal daarover. Opvallend daarbij vind ik dat ik in geen enkele artikel heb gelezen dat gebruik is gemaakt van het onderzoek van Motivaction: er wordt alleen verwezen naar het persbericht van Malmberg. Of dat een juiste weergave is van de feiten, daar lees ik niets over. Ik heb de indruk dat de journalisten het verhaal van Malmberg als juist aannemen. Met andere woorden: ik betwijfel of de journalisten deze informatie hebben gecheckt. Ik vermoed dat ze het niet belangrijk genoeg vonden om het rapport op te vragen en dat helemaal door te lezen. Of zouden ze niet informatievaardig zijn?

En dat is, zoals ik al zei vorige week, volgens mij ook de oorzaak van het feit dat leerlingen ook lang niet altijd informatie checken: ze vinden het volgens mij gewoon niet belangrijk genoeg om dat te doen. Het levert ze simpelweg te weinig op. Als wij in het onderwijs willen dat onze leerlingen leren informatie te zoeken en naar waarde weten te schatten, dan moeten we dat tot een belangrijke zaak maken. Dat kan natuurlijk op een heleboel manieren, en een paar daarvan wil ik hier graag eens noemen. In de hoop dat er docenten zijn die dat oppakken en ermee aan de slag gaan, want ik denk dat informatievaardigheden van groot belang zijn voor ons functioneren in de maatschappij.

Een manier om gewicht te geven aan informatievaardigheden is die te toetsen. In het centraal schriftelijk eindexamen zouden één of meer opdrachten opgenomen kunnen worden waarin informatievaardigheden getoetst worden. Ik denk dan aan opdrachten als:

• Verklaar waarom ...... Vergelijk daarvoor eerst de hier genoemde bronnen en geef aan aan welke bron jij de voorkeur geeft en waarom;
• Schrijf een betoog over .... . Zoek hiervoor 10 bronnen en kies hieruit 3 bronnen waarop je je betoog wilt baseren. Verklaar je keuze, en geef d.m.v. literatuurverwijzingen in je betoog aan hoe je de bronnen hebt gebruikt;
• Recent is er veel ophef geweest over.... Je moet hierover een zo objectief mogelijk verslag schrijven voor een krant. Van welke soort bronnen maak je gebruik en waarom?

Dit soort vragen/opdrachten kun je natuurlijk ook gebruiken bij andere toetsen en werkstukken. Dan kun je in je opdrachten allerlei verschillende soorten bronnen gebruiken: elektronische, gedrukte, mondelinge bronnen enz.

Maar voorafgaand aan het toetsen kun je natuurlijk ook aandacht besteden aan het zoeken en selecteren van bronnen. Bijvoorbeeld door:

• leerlingen gebruik te laten maken van een weblog voor hun ckv-of leesdossier, waarbij je ze verplicht om hun bronnen te noemen (in het weblog en/of via bijv. Easybib)
• werkstukken te laten maken in de vorm van een wiki, waarbij ze hun werk moeten onderbouwen met de bronnen die ze gebruikt hebben;
• leerlingen bij elke opdracht een aantal bronnen te laten zoeken en die op te laten slaan via FURL of Del.ico.us, uiteraard voorzien van een korte samenvatting van de bron, èn een waardering daarvan. Voordeel van dit systeem is, behalve dat leerlingen informatievaardig worden, ze een verzameling opbouwen van bronnen die ze gedurende hun hele schoolloopbaan (en ook nog daarna) kunnen uitbouwen tot een complete collectie.

Verder denk ik dat we bij iedere opdracht die we geven ons moeten afvragen wat we nu eigenlijk vragen van onze leerlingen: willen we dat ze goede bronnen kunnen vinden, dat ze een bron in hun eigen woorden weer kunnen geven, en/of willen we dat ze conclusies kunnen trekken op basis van informatie die ze vinden? Ik heb de indruk dat die keuze lang niet bij iedere opdracht gemaakt wordt, en dat maakt de regels van het spel voor de leerlingen wel erg ingewikkeld. Want ze willen natuurlijk wel graag tevoren weten waarop ze nu beoordeeld worden!

Tot slot denk ik dat als we het belangrijk vinden dat leerlingen bronnen leren zoeken en selecteren we daar gedurende de hele schoolloopbaan aandacht aan moeten besteden. Informatievaardigheden moeten niet afhankelijk gesteld worden van de 'hobby' van de docent of de mediathecaris, maar moeten door alle jaren heen opgebouwd worden. Door er systematisch aandacht aan te besteden, ermee te werken en ze op verschillende manieren te toetsen. Pas als we dat doen zullen ook de leerlingen er het belang aan hechten dat wij zo graag willen! En dan kunnen ze ook de keuze maken of ze Studiehulp gaan gebruiken van Malmberg, Davindi+ van Kennisnet, Schoolbieb van de Openbare bibliotheken of een zoekmachine zoals Google, Yahoo enz.