Plagiaat: wat doen we ertegen?

Op Edusite staat een artikel over de tweede Internationale Plagiaat Conferentie. Een van de sprekers op die conferentie, Sally Brown, stelde daar dat plagiaat het best bestreden kan worden door het aanpassen van de opdrachten.

Daarmee ben ik het niet oneens: door slim je opdrachten te formuleren kun je leerlingen/studenten dwingen om eigen werk te leveren. Mijn favoriete voorbeeld is daarbij dat je leerlingen niet vraagt om een verhaal te schrijven over een onderwerp en daar zelf bronnen bij te zoeken, maar dat je in plaats daarvan de bronnen zelf selecteert en de leerling de opdracht geeft om de opgegeven bronnen met elkaar te vergelijken en zelf tot conclusies te komen. Dat maakt het plegen van plagiaat meestal erg lastig!

Maar ik vind dat daarmee nog lang niet alles gezegd is over plagiaat. Ik zou aan de discussie over wat we moeten doen tegen plagiaat in het onderwijs nog twee elementen toe willen voegen.
Allereerst denk ik dat we heel kritisch moeten kijken naar de opdrachten die we aan onze leerlingen geven, en dat we soms juist gebruik moeten maken van het feit dat over bepaalde onderwerpen veel informatie te vinden is. Ik vind het niet verkeerd om leerlingen (de juiste!) informatie te laten zoeken over een onderwerp en dat samen te brengen in een document. Daarmee kunnen ze leren om goede informatie te zoeken en de essentie daarvan vast te leggen.

Don McCabe, een andere spreker tijdens de conferentie, stelde daarnaast voor om studenten een "erecode" te laten afleggen waarbij ze de belofte doen om "de hoogste standaard van academische integriteit te handhaven. Ik denk daar iets anders over. Ik denk dat we onze leerlingen moeten bijbrengen dat het plegen van plagiaat uiteindelijk in hun eigen nadeel is. Dat besef ontbreekt volgens mij bij veel leerlingen. Ik ga ervan uit dat onze leerlingen vrijwillig leren. Okee, soms lijkt dat wel anders, maar ik denk dat als een leerling werkelijk niets wil leren, die vast ook geen tijd wil investeren in het plegen van plagiaat. Voor mij staat vast dat een leerling in essentie wat wil leren. Maar van het plegen van plagiaat leer je als regel niets, dus waarom zou een leerling dat doen?

Ik denk dat wij op dit moment onze leerlingen onvoldoende duidelijk maken dat plagiaat plegen niets oplevert. Hoe vaak vragen we onze leerlingen niet om uitsluitend informatie te reproduceren? Ik heb dat zelf ook altijd zonde gevonden van mijn tijd: ik vind schrijven leuk, maar als iemand anders al eens wat heeft bedacht dan vind ik het zonde van mijn tijd om datzelfde verhaal nog een keer op te schrijven. Dat doe ik alleen als ik daar wat aan kan toevoegen: mijn eigen mening, een uitleg, een verband dat die ander nog niet had gelegd enz. Ik kan me heel goed voorstellen dat veel leerlingen het zonde vinden van hun tijd om een stuk te schrijven dat al door anderen geschreven is. Als wij vinden dat het belangrijk is dat een leerling zo'n stuk moet schrijven, dan moeten we ze ook uitleggen waaróm dat belangrijk is.

Ik denk dat we heel vaak moeite zullen hebben om die reden te geven. Want willen we eigenlijk wel dat leerlingen een verhaal schrijven dat anderen al geschreven hebben? Of willen we toch liever dat ze hun eigen visie ontwikkelen? Hoe beoordelen we of iets eigen is of niet? En hoe gaan we ermee om als die mening afwijkend is van bijvoorbeeld de algemene visie op dat onderwerp? Wat betekent het als een leerling een onjuist, maar wel heel origineel verhaal schrijft over het werk van een bekende schrijver? Ik heb soms de indruk dat we in het onderwijs niet altijd uit zijn op originaliteit, maar wel op reproductie! En dat is dan misschien wel een goede (?) reden om plagiaat te plegen!