Op veel scholen en in de pers hoor je vaak verzuchten dat leerlingen van tegenwoordig alleen nog maar knippen en plakken. Daar zijn veel docenten niet blij mee: ze willen dat leerlingen zelfstandig werkstukken maken. Ze mogen natuurlijk wel bronnen gebruiken maar ze moeten de informatie die ze uit die bronnen selecteren dan wel in hun eigen woorden weergeven. Ik wil hier eens een lans breken voor een ander standpunt: van mij moeten leerlingen knippen en plakken. En niet één keer: nee ik wil dat knippen en plakken structureel onderdeel wordt van het schoolwerk!Informatie is iets wat tegenwoordig ruim voorhanden is. We maken er ook allemaal blij gebruik van. Een onderzoeker doet uitgebreid literatuuronderzoek en brengt de kennis van anderen in kaart voordat hij zijn eigen onderzoek gaat inrichten. Ook in het bedrijfsleven maken we dankbaar gebruik van informatie die voorhanden is: bij de ontwikkeling van nieuwe producten, het doen van marktonderzoek, het inrichten van een promotiecampagne enz. Ik denk dat we het er met zijn allen wel over eens zijn dat het van belang is dat we goed gebruik kunnen maken van de verschillende informatiebronnen.
Om te leren omgaan met bronnen moeten we oefenen. Oefenen in de keuze van de soort bron waar je gebruik van wilt maken, het bevragen van de bron, het waarderen van de gevonden informatie èn het presenteren van het gevonden materiaal. Ik denk dat in het onderwijs vaak teveel nadruk wordt gelegd op het laatste aspect: het presenteren van het gevonden materiaal. Dat is niet vreemd als het gaat over de oude media. Het aantal bronnen was toen beperkt, het bevragen van die bronnen gebeurde d.m.v. door experts opgestelde standaarden en het waarderen van die bronnen was in de meeste gevallen gedaan door een vakkundige redacteur.
Maar bij nieuwe media ligt dat anders: er zijn talloze bronnen bijgekomen en er komen er steeds meer bij. De nieuwe media zijn over het algemeen ontsloten door domme zoekmachines soms geholpen door de makers van de content die zelf (zonder enige kennis van het vakgebied en zonder contrôle door een groep van experts) tags (trefwoorden) hebben toegekend. De waarde van de informatie in die nieuwe media is heel divers: soms objectief en soms (zeer) subjectief en tendentieus, soms geschreven door experts en soms door leken, soms van recente datum maar soms ook (erg) verouderd.
We moeten ervoor zorgen dat onze leerlingen een goed beeld krijgen welke bronnen er zijn èn ze leren hoe ze op hun kennis op dat gebied zelf verder kunnen ontwikkelen. Om die bronnen te kunnen vinden moeten we slimmer zijn dan die machines, en dat moeten we leren: welke zoekmachines of zoeksystemen zijn er, welke kan ik het beste gebruiken voor mijn vraag en hoe kun je je vraag slim formuleren? En natuurlijk moeten leerlingen ook weten hoe ze de gevonden informatie kunnen beoordelen.
Aan het einde van het hele proces staat, net als voorheen bij de oude media, dat leerlingen de gevonden informatie moeten begrijpen (in hun eigen woorden weergeven) en hun bronnen op de juiste wijze vermelden (wat overigens ook weer een stuk lastiger is dan bij de oude media!).
Mijn voorstel is om leerlingen vanaf nu zoveel mogelijk te laten knippen en plakken voor hun werkstukken en dat ook tot onderdeel van het leerproces te maken. Niet hele websites of artikelen: alleen de meest relevante delen daaruit. Dat biedt een aantal voordelen voor het onderwijs:
- de leerling leert dat kennis altijd wordt gebouwd op al bestaande kennis,
- de leerling leert informatie op te zoeken (afbakening vraag, selectie bron, selectie zoeksysteem, bepaling zoektermen, waarderen bron),
- hij leert relevante informatie te selecteren,
- hij leert bronvermeldingen te maken,
- de docent weet welke bronnen de leerling gebruikt.
3 opmerkingen:
Eigenlijk is de opdracht van een werkstuk: "Leer jezelf iets over een zelfgekozen onderwerp, en bericht schriftelijk over het leren."
Het begrijpen van de gevonden informatie is niet het eindstation, het is de essentie. De schriftelijke weergave ervan is het einddoel. Het verslag is vanaf groep 4 van de basisschool steeds vollediger, betrouwbaarder, beter leesbaar.
Het snappen uitstellen om het zoeken te oefenen is -denk ik- niet zo leuk voor leerlingen.
@Elke,
Het is zeker niet mijn bedoeling om het snappen uit te stellen. Wel wil ik onderscheid maken tussen literatuuronderzoek doen en gevonden informatie verwerken. En, wat ik heel belangrijk vind: beide stappen waarderen. Want een leerling kan soms heel goed zoeken, maar er niets van snappen of omgekeerd. Voor elke stap heb je andere vaardigheden en kennis nodig.
Wel denk ik dat het handig is om in de opdrachten soms andere accenten te leggen. Als het er vooral om gaat om dingen te snappen, dan zou je een leerling kunnen laten werken met door jou geselecteerde bronnen. Het kost soms veel tijd om geschikte bronnen te zoeken en als het zoeken geen leerdoel is dan kun je dat soms beter achterwege laten. Als je bij een andere opdracht daar wel weer aandacht aan besteedt dan worden die vaardigheden ook aangeleerd. Want dat is ook belangrijk: een leerling moet kunnen inschatten wat de waarde is van een bron, hij moet weten welke bronnen waarvoor het best gebruikt kunnen worden, wanneer hij beter de informatie van een website kan halen en wanneer van een weblog, hoe de informatie in Wikipedia tot stand komt en of hij daarop kan vertrouwen of niet, enz. En hij moet ook nog leren hoe de bronnen op de juiste manier vermeld worden. Teveel, denk ik, om in elke opdracht aandacht aan te besteden, maar wel belangrijk genoeg om gedurende de hele schoolloopbaan aan te werken!
Je hebt gelijk: leren zoeken, bronnen op waarde schatten, verwijzen, dat moeten ze allemaal nog leren. Niet alleen bij boeken, maar ook bij digitale teksten, filmpjes en sites. En liefst niet allemaal tegelijk.
En zo had Harry op Scholenlijst het toch goed gezien: het gaat erg over de doelen die je stelt.
Maar ja, da's bijna altijd zo.
Een reactie posten