Open content: een bak met bouwstenen

Tijdens De Onderwijsdagen sprak Richard Baraniuk over open content voor het onderwijs. Ik ben daar een groot voorstander van. Ik denk dat juist daarin de meerwaarde ligt van internet voor onze kennismaatschappij: het feit dat we van elkaar kunnen leren en door op elkaars schouders te gaan staan steeds beter onze lerenden kunnen bedienen. Er zijn op dit moment tal van initiatieven waar docenten hun leermaterialen delen met anderen, zowel in het hoger als in het voortgezet onderwijs, bijv. Lorenet en de OVC-Lesbank. Ook komen er steeds meer mogelijkheden om alle beschikbare materialen te doorzoeken, zoals Edurep en Sharekit.

Prachtige initiatieven maar ik denk niet dat we er daarmee zijn. Richard Baraniuk gebruikte in zijn presentatie het beeld van een bak met Legosteentjes waar docenten uit konden putten om een prachtig gebouw te maken. Dat lijkt me een nobel streven: de docent kan zo voor (en evt. met) elke leerling/student kan een eigen gebouw maken: een gebouw met een puntdak of een plat dak, een huis met veel ramen of weinig, met allerlei erkertjes of juist helemaal vierkant. Voor iedereen een bouwwerk dat past bij zijn niveau, leerstijl en interesses.

Maar wat we soms lijken te vergeten is dat je moet leren bouwen met lego. Het valt namelijk helemaal niet mee om van al die losse steentjes een echt bouwwerk te maken. Een paar steentjes op elkaar zetten is niet zo'n probleem maar hoe bouw je ramen en deuren in je bouwwerk en hoe voorkom je dat het instort als het hoger wordt? Hoe maak je een dak en hoe zorg je dat het geheel een fraai uiterlijk krijgt in plaats van een (ongewild) bont geheel en dat je uitkomt met je steentjes?

Het samenstellen van een curriculum stelt je voor soortgelijke problemen. Een curriculum of cursus is meer dan een verzameling leerobjecten: er moet samenhang zijn tussen de elementen zodat ze sterk genoeg zijn om verder op te bouwen, je moet beginnen bij de basis om er aan het einde een dak op te kunnen zetten en je moet weten welke lessen passen bij welke leerstijlen en niveaus.

Leerobjecten ontsluiten stelt daarom hoge eisen aan metadata: er moet niet alleen ontsloten worden op inhoud, type object en niveau, maar ook op zaken als vereiste voorkennis en op aansluitmogelijkheden. Er moet gezocht kunnen worden op thema's om daarmee een kader te kunnen creëren om leerinhouden/vakken met elkaar te kunnen verbinden en het materiaal moet ontsloten zijn op de tijd die leerlingen/studenten nodig hebben om de leereenheden te verwerken.

Er zijn verschillende manieren om met lego te leren werken. Sommige kinderen leren het door ermee te experimenteren. Ze proberen van alles uit en op een goede dag hebben ze opeens een huisje gebouwd. Na verloop van tijd worden de huizen steeds mooier en kunnen ze een huis bouwen zoals ze dat in hun hoofd hebben. Andere kinderen leren met lego bouwen omdat er iemand is die ze daarbij helpt. Je kunt ook leren hoe je een huis bouwt door eerst aan de slag te gaan met bouwpakketten en zo te ervaren welke functie de verschillende steentjes hebben. Als hij de eerste huizen heeft gebouwd kan hij kijken hoe het raam uit het ene huis in het andere kan zetten, en of hij misschien nog een extra deur kan toevoegen uit de bak met stenen die hij over heeft.

Ik hoop dat het onderwijsveld op dezelfde manier de gelegenheid gaat krijgen om te leren hoe je van een berg leerobjecten een cursus of curriculum bouwt en dat docenten ruimte krijgen om dat op hun eigen manier te leren: de een door langzaam maar zeker te leren wat je kan doen met leerobjecten, de ander aan de hand van een ervaren curriculumbouwer en weer een ander met een aantal 'bouwplaten' waarmee hij verschillende curricula kan bouwen.

Open leermaterialen hebben, denk ik, de toekomst. Maar dan moeten ze wel goed ontsloten zijn en degenen die ermee moeten gaan werken moeten de gelegenheid krijgen om er iets moois mee te maken. Want leren is meer dan een losse verzameling lesjes volgen!

Afbeelding van Craig A Rodway, gepubliceerd onder CC-by-nc-nd.